Dalmacja – jeden z najpiękniejszych zakątków Europy to miejsce, w którym wspaniałe widoki łączą się z wielowiekową, sięgającą czasów starożytnych historią. Jednym z miast będących perłami tego regionu jest Split, dawna siedziba cesarzy rzymskich. Co dokładnie można zobaczyć w tym mieście? Przeczytaj, jak wiele do zaoferowania ma nie tylko Split, ale także jego równie zachwycające okolice!
Split Chorwacja – historyczne rzymskie miasto
Spis treści
Początki osadnictwa w rejonie dzisiejszego Splitu sięgają czasów greckiej kolonizacji ziem Europy z I tysiąclecia p.n.e. Pierwsi mieszkańcy tych ziem nazwali to miejsce Aspalathos. Grecka kolonia nie zdobyła w tamtym okresie większego znaczenia politycznego i gospodarczego.
Dynamiczny rozwój Aspalathos rozpoczął się wraz z opanowaniem wybrzeży Morza Adriatyckiego przez Rzymian. Między III a I wiekiem p.n.e. starożytna Iliria, a wraz z nią Dalmacja, w której założono Aspalathos, zostały włączone w skład Imperium Romanum, którego rozległe granice i silna armia pozwalały na dalekosiężny i bezpieczny handel. Nowi władcy dostosowali nazwę osady do łaciny, w wyniku czego powstało Spalatum.
Rzymianie nie uczynili jednak z istniejącej już dawnej greckiej kolonii stolicy prowincji Dalmacja. Niecałe 10 km dalej założyli miasto Salona (obecnie Solin). Stało się ono jednym z najważniejszych rzymskich portów w rejonie Adriatyku. Liczbę jego mieszkańców w okresie największej świetności szacuje się na nawet 60 tys. Bogactwo zapewniały miastu znajdujące się w okolicy duże pokłady soli kamiennej.
Położone z dala od zgiełku dużego miasta Spalatum stało się w IV w. n.e. siedzibą cesarza rzymskiego Dioklecjana, który po swojej abdykacji postanowił wybudować rezydencję. Miejsce jej lokalizacji nie jest przypadkowe. Dioklecjan urodził się właśnie w Salonie.
Historia dwóch położonych obok siebie miast przeplatała się również we wczesnym średniowieczu. Na początku VII wieku Salona została splądrowana i zniszczona przez Awarów i podlegających im wówczas Słowian. Zrujnowane miasto popadło w ruinę, a z czasem opustoszało. Znaczenia nabrało wówczas rozwijane już przez Słowian Spalatum. To właśnie w murach dawnego cesarskiego pałacu zdobywcy Salony urządzili swoją siedzibę, wokół którego rósł nowy ośrodek miejski.
Tworzenie się państw słowiańskich w X i XI wieku sprawiło, że Spalatum, już pod nazwą Split został w 1069 roku włączony do Królestwa Chorwacji. Unia z Węgrami z 1102 roku sprawiła, że państwo to przestało samodzielnie istnieć. W kolejnych wiekach Split był częścią Węgier i Imperium Osmańskiego. Długo, bo przez ponad 300 lat (1420 – 1797) pozostawał również we władaniu Wenecji. Następnie przeszedł w ręce monarchii Habsburgów.
Po upadku Austro-Węgier w 1918 roku Split, tak jak inne ziemie bałkańskie, wszedł w skład Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, od 1929 roku nazywanego Jugosławią. Z krótką przerwą na okupację włoską i istnienie faszystowskiego Niepodległego Państwa Chorwackiego podczas II wojny światowej pozostał częścią Jugosławii aż do 1991 roku. Od tej pory Split należy do współczesnej Republiki Chorwacji, będąc drugim co do wielkości miastem kraju.
Stare Miasto – najciekawsze miejsca
Znajdujące się w mieście zabytki i wyjątkowe widoki adriatyckiej riwiery są tym, co najlepszego do zaoferowania ma Split. Zwiedzanie warto rozpocząć od Pałacu Dioklecjana, najważniejszej atrakcji turystycznej w mieście. Inną cenną pozostałością po dawnych mieszkańcach Splitu jest katedra św. Domniona (Dujma). Spędzając wakacje w Splicie koniecznie trzeba przespacerować nadmorską Rivą i odwiedzić Plac Republiki.
Pałac Dioklecjana
Wyjątkowa w skali Europy rezydencja cesarza rzymskiego z III wieku n.e. jest jednym z najlepiej zachowanych obiektów późnego antyku. Obiekt ten został ponadto wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Zobacz także: Pałac Dioklecjana w Splicie — zwiedzanie starożytnej rezydencji cesarza
Zbudowany w latach 295 – 305 pałac Dioklecjana w rzeczywistości jest budowlą łączącą cechy fortecy i rezydencji. Kompleks budynków, który znajdował się wewnątrz, obwarowano wysokimi murami. Obronny charakter miejsca podkreślały także wieże strażnicze, których do dziś przetrwały trzy. Wewnątrz murów znajdowały się budynki przeznaczone dla cesarskiej ochrony i służby. Ważnym miejscem była także świątynia poświęcona Jowiszowi i Herkulesowi.
Najpiękniejsze zabytki znajdują się w części, która była przeznaczona dla samego monarchy. Jednym z nich jest perystyl, czyli wewnętrzny ogród otoczony kolumnadą. Stamtąd przejść można do komnat cesarskich oraz sali audiencyjnej.
Sposób zwiedzania tych miejsc najlepiej oddaje to, czym jest Split. Atrakcje te są dostępne za darmo. Mieszczący się w samym centrum miasta pałac pełen jest targowych kramów. Tak jak Split rozwinął się wokół cesarskiego pałacu, tak nadal życie toczy się zarówno w nim, jak i wokół niego.
Katedra św. Dujma
Istnienie chrześcijańskiej katedry na terenie pałacu Dioklecjana można uznać za przewrotność losu. Cesarz ten znany był z prześladowań wyznawców Jezusa i przywiązania do rdzennej rzymskiej religii. W VII wieku w miejscu jego mauzoleum postawiono jednak katedrę, którą dziś administruje miejscowa diecezja splicko-makarska. Jest to najstarsza katedra na świecie.
Kościół poświęcono św. Domnionowi, biskupowi Salony, który zginął podczas prześladowań za czasów Dioklecjana. W języku chorwackim święty ten znany jest jako Duje lub Dujma, stąd też wezwanie katedry.
Świątynia w pałacu Dioklecjana nie jest budynkiem w całości postawionym od nowa. Rotunda będąca główną częścią kompleksu to miejsce pochówku cesarza. Kilka stuleci później dobudowano do niej dzwonnicę w stylu gotyckim. Oprócz murów i płaskorzeźb znajdujących się wewnątrz katedry, podziwiać w niej można kolekcję ksiąg, szat i naczyń liturgicznych. Najcenniejszym zabytkiem jest Ewangelia spisana w VIII wieku.
Zobacz także: Makarska – najpiękniejsza chorwacka riwiera
Riva – spacer promenadą Splitu
Atrakcją turystyczną innego rodzaju jest Riva, czyli reprezentacyjny deptak, w którym skupia się wiele popularnych miejsc rozrywki, jakie ma do zaoferowania Split. Miasto widziane z tej perspektywy zachwyca nie tylko z powodu obecności morza, ale również widocznych w tle zielonych wzgórz.
Wzdłuż Rivy można przysiąść na jednej z wielu ławek i oglądać piękne widoki. Z jednej strony jest to urokliwa przystań z jachtami i większymi statkami, z drugiej zaś zabytkowe zabudowania miasta, w tym górującą nad pozostałymi gmachami wieżę katedry św. Domniona. Egzotycznego charakteru dodają Rivie posadzone wzdłuż traktu palmy.
Plac Republiki
Z Rivy warto skręcić w ulicę Marmontovą, by dojść do kolejnego z reprezentacyjnych miejsc miasta. Miejsce to wielokrotnie zmieniało nazwę, będąc w różnych okresach Placem Uniwersyteckim, Teatralnym, Targowym, króla Jugosławii Aleksandra I, a w czasach komunistycznych – Marszałka Tito. Co ciekawe, miejsce to zaskakująco długo czekało na zmianę nazwy. Placem Republiki Chorwacji jest bowiem dopiero od roku 2017.
Okalające otwarty teren budynki zaczęły powstawać w latach 60. XIX wieku. Wykonano je w stylu neorenesansowym. Na piętrach od ponad wieku mieszczą się siedziby prywatnych firm i hotel. Nie brak tu restauracji i kawiarń, w których można odpocząć nieco od słońca, spędzając czas przy stoliku pod parasolem. Na Placu Republiki znajduje się również teatr.
Co jeszcze warto zobaczyć w Splicie i okolicach?
Dalmacja to region urokliwy region Europy, w którym poza pozostałościami dawnych czasów oczarować się można pięknem przyrody otaczającej Split. Atrakcje, które również warto odwiedzić w mieście i jego okolicach to m.in. Wzgórze Marjan, twierdza Klis i Park Narodowy Krka. Warto wybrać się także w rejs po Adriatyku i poopalać się na tutejszych plażach.
Zobacz także: Wyspa Pag – poznaj chorwacką Ibizę!
Wzgórze Marjan
Znajdujące się po zachodniej stronie miasta wzniesienie to świetny sposób na podziwianie panoramy Splitu z wysokości. Wzgórze Marjan ma wysokość 178 m n.p.m. Od Rivy do wzgórza jest zaledwie 500 m drogi.
Wzgórze Marjan było terenem rekreacyjnym już w czasach cesarza Dioklecjana. W średniowieczu rozwój miasta, a co za tym idzie zwiększająca się liczba ludności, spowodowały konieczność znalezienia drewna do budowy domów. Wzniesienie zostało wówczas w sporej części wykarczowane. Miejscem odpoczynku dla mieszkańców miasta stało się ponownie w XIX wieku, gdy z powrotem posadzono drzewa.
Na szczyt wzgórza można łatwo wejść ze względu na obecność schodów i ławek, na których można przysiąść, by odpocząć. Po drodze na turystów czekają nie tylko piękne krajobrazy pobliskiego portu, ale także urokliwe kościółki, takie jak np. świątynia pw. św. Hieronima. Ze szczytu rozciąga się wspaniały widok zatoki i miasta Split.
Twierdza Klis
W odległości 14 km od centrum Splitu wznosi się twierdza o starożytnym rodowodzie i wielkim znaczeniu dla Chorwatów. Jej pierwotna nazwa, Kleisa, oznacza w języku greckim „klucz”. Znaczenie tej nazwy odnosi się do usytuowania fortecy. Wybudowano ją w miejscu, które jest najłatwiejszą do przekroczenia drogą dla najeźdźców, którzy chcieliby podejść pod dawną Salonę lub Spalatum.
Grecka nazwa świadczy prawdopodobnie o tym, że pierwszy punkt obronny wybudowano tu jeszcze w czasach helleńskiej kolonizacji wybrzeży Europy. Nie jest to jednak pewne, albowiem pierwsza wzmianka o twierdzy Klis pochodzi z IX wieku. Została ona opisana jako dawna rzymska warownia przejęta później przez Słowian.
Zobacz także: Twierdza Klis – odkryj największy zamek w Chorwacji
Twierdza Klis to także miejsce, w którym symbolicznie narodziła się Chorwacja. Split, będący wówczas we władaniu miejscowego możnowładcy nadał ziemię miejscowemu arcybiskupstwu. W dokumencie datowanym na 4 marca 852 roku potwierdził to Trpimir, potwierdzając to tytułem z Bożej łaski książę Chorwatów. Jest to pierwszy historyczny przykład użycia nazwy tego narodu.
Mimo starożytnego rodowodu współcześnie twierdza Klis ma średniowieczny charakter. Nadali go zarządzający mu Wenecjanie, którzy wówczas byli w jej posiadaniu. Forteca ma długość 204 m i szerokość min. 53 m. Do czasów współczesnych zachowały się bramy, wieże i stanowiska artyleryjskie. Jest tu także kościół pw. św. Wita, niegdyś, w czasach rządów tureckich, będący także meczetem.
Park Narodowy Krka
Zwiedzając okolicę, warto zobaczyć niezwykłe skarby natury, którymi może poszczycić się Chorwacja. Split od parku w dorzeczu Krki dzieli 87 km (około godziny drogi samochodem). Na terenie 109 km² znajdują się wodospady, rozlewiska, jaskinia i prawosławny klasztor.
Na obszarze Parku Narodowego Krka podziwiać można 7 wodospadów: Bilušica Buk, Brljan, Manojlovac, Roški Slap, Rošnjak i Skradinski Buk. Za najpiękniejszy uchodzi ten ostatni. Podziwiać go można zarówno z wysokości, jak i z poziomu kładki usytuowanej obok niego. W jej pobliżu nie brak osób zażywających kąpieli w wodach rzeki Krki. W to miejsce najłatwiej dostać się od strony miejscowości Lozovac lub Skradin.
Zobacz także: Park Narodowy Krka: najpiękniejsze wodospady w Chorwacji!
Kolejnym malowniczym miejscem jest Roški Slap. Ten wodospad od Skaradinskiego Buku odróżnia sieć rozlewisk poprzecinanych naturalnymi groblami. Dodatkowego uroku dodają wodospadowi otaczające go góry. Nad Roškim Slapem znajduje się jaskinia Ozđana Pećina. Prezentowane są w niej artefakty archeologiczne, które pozostawili po sobie ludzie zamieszkujący ją przed kilkoma tysiącami lat. Najbliższe miejscowości, do których należy się kierować to Rupe i Bogatić.
Inną wartą obejrzenia atrakcją jest prawosławny klasztor pw. św. Michała Archanioła. W przeciwieństwie do pozostałych miejsc w Parku Narodowym Krka, do tego nie można dotrzeć pieszo lub samochodem. Zbudowano go na wyspie, aby przebywający w nim mnisi mieli jak najlepsze warunki do kontemplacji. Obecnie bramy monastyru są szeroko otwarte dla turystów, którzy mogą w jego murach zobaczyć wystawę starodawnych ksiąg.
Cena biletu do Parku Narodowego Krka różni się w zależności od miesiąca. W szczycie sezonu, czyli od lipca do września wejściówka dla osoby dorosłej kosztuje 200 HRK, czyli kun chorwackich (ok. 120 zł), a dla dzieci i młodzieży w przedziale wiekowym 7 – 18 lat cena wynosi 120 kun (ok. 73 zł). W pozostałych miesiącach roku jest znacznie taniej. Dorośli za wstęp płacą 100 kun (ok. 60 zł), a dzieci i młodzież 80 kun (ok. 48 zł). Co ważne, najmłodsi, czyli dzieci do 7 roku życia mają zapewniony bezpłatny wstęp.
Rejs po okolicznych wyspach
Podziwianie piękna adriatyckich wybrzeży Chorwacji może być jeszcze przyjemniejsze dzięki rejsom po licznych wyspach. Dzięki temu odwiedzić można m.in. nieodległą wyspę Brač. Oprócz złotych plaż jest tam również miejsce, w którym można poznać historię wyspy i szerzej Chorwacji.
Placówka mieszcząca się w miejscowości Škrip skrywa nie tylko zabytki starożytności, ale również nieodległej historii tego kraju, w tym pamiątki takie jak broń i zdjęcia pozostałe po członkach tutejszego ruchu antyfaszystowskiego.
Warto dopłynąć również na Stari Grad. Ciekawą atrakcją, która się na niej znajduje jest Twierdza Hiszpańska (Tvrđava Spanjola). Pierwsze wzmianki o istnieniu zamku na wyspie pochodzą z XIII stulecia. W obecnym kształcie forteca istnieje jednak od wieku XVI. Jej ówczesnymi zarządcami byli panujący na tym obszarze Wenecjanie. Skąd więc nazwa twierdzy? Upamiętnia ona hiszpańskich budowniczych i inżynierów, którzy ją wznieśli.
Po obejrzeniu zabytków historycznych dobrym pomysłem jest udanie się na wyspę Mljet. Znajduje się na niej park narodowy z pięknymi widokami. W przeciwieństwie do Parku Narodowego Krka nie ma tu wodospadów i rozlewisk. Zachwycające krajobrazy tworzą strome klify i jaskinie.
Na wyspie Mljet zachowały się również przybrzeżne lasy. Niegdyś typowe dla całego obszaru Morza Śródziemnego i pomniejszych akwenów (w tym Adriatyku), wskutek działalności ludzkiej są dziś rzadkością. Dzięki Parkowi Narodowemu Mljet można więc zobaczyć, jak wyglądały brzegi mórz południowej Europy w czasach antycznych.
Oferty biur podróży obejmują czarter różnego typu łodzi. Do wyboru są nie tylko większe i mniejsze jachty, ale także katamarany. W zależności od potrzeb i możliwości istnieje możliwość pływania samemu lub z załogą.
W tym pierwszym przypadku niezbędne są jednak uprawnienia sternika i posiadanie licencji do obsługi radiostacji bliskiego zasięgu. Akceptowane są zarówno licencje SRC VHF, jak i brytyjskie RYA. Osoby nieposiadające takich uprawnień mogą skorzystać z oferty wynajmu sternika. Wydając większą kwotę, można zamówić usługę obejmującą również np. kucharza.
Split plaże – gdzie zrelaksować się nad wodą?
Dostępne w granicach Splitu publiczne plaże dzielą się na piaszczyste i kamieniste. Naturalnie najbardziej obleganymi są te, na których można położyć się na piasku. Najbliżej centrum znajduje się Bačvice. Zarówno ona, jak i nieodległa Firule są plażami piaszczystymi. Ze względu na ogromną popularność są jednak również bardzo zatłoczone.
Warte polecenia są bardziej oddalone od centrum kamieniste plaża Bene i Kasjuni. Dzielący je od najpopularniejszych miejsc turystycznych dystans sprawia, że ludzi na nich może być mniej. Dla wielu osób zaletą mogą być również drzewa rosnące zaraz przy brzegu plaży Bene umożliwiające schronienie się przed palącym słońcem.
Informacje praktyczne
Najbliższy międzynarodowy port lotniczy znajduje się w miejscowości Kaštel Štafilić. Położona jest ona 25 km od centrum Splitu. Transport do miasta zapewniają autobusy jeżdżące do dworca Sukoišan. Znajduje się on przy ul. Domovinskog rata, która jest oddalona o 1 km od Rivy. Częstotliwość kursowania autobusów jest większa latem. Po szczycie sezonu turystycznego autobusy jeżdżą zazwyczaj co 40 – 45 minut.
Złą informacją dla turystów jest brak bezpośrednich lotów do Splitu z terytorium Polski. Jednym ze sposobów dotarcia do tego miasta jest lot do Zagrzebia, a następnie do Splitu. Połączenia ze stolicą Chorwacji są możliwe z Warszawy lub Gdańska. Miejscowy port lotniczy obsługuje także loty krajowe z Osijeka, Rijeki i Dubrovnika.
Bezpośrednie połączenia międzynarodowe są możliwe głównie z Niemiec. Do Splitu latają samoloty z Frankfurtu nad Menem, Monachium, Stuttgartu i Düsseldorfu. Oprócz tych miast połączenie ze Splitem ma również lotnisko w Rzymie.
Z lotniska do miasta można także dojechać taksówką lub skorzystać z jednej z wypożyczalni samochodów. W tym ostatnim przypadku pamiętać jednak trzeba, jak zatłoczony jest Split. Parking w wynajmowanej kwaterze lub hotelu jest więc koniecznością, by móc bez problemu korzystać z dobrodziejstw prywatnego transportu samochodowego.
Chorwacka Dalmacja to jedno z tych miejsc w Europie, które bez wątpienia warto odwiedzić. Wśród zachwycających zakątków tej krainy Split jest jednym z najciekawszych. Nie tylko bowiem samo miasto, ale również okoliczne tereny pełne są zabytków i skarbów natury, które na zawsze zostaną w pamięci osób, które miały przyjemność znaleźć się w tym urokliwym zakątku Bałkanów.
