Egipska świątynia w sercu europejskiej stolicy? Taką niezwykłą atrakcję posiada Madryt. Jak się tam znalazła? Ile ma lat? Co w niej jest? Zapraszamy za mury starożytnej Świątyni Debod, najstarszego zabytku w Madrycie.
Najstarszy zabytek Madrytu
Historia stolicy Hiszpanii sięga X wieku. To właśnie wtedy po raz pierwszy wzmiankowany jest Madżrid. Nazwa ta odnosiła się do zbudowanego przez Maurów zamku. Wokół niego z czasem wyrosło miasto, które w XVI wieku zostało stolicą Hiszpanii.
Jej najstarszy zabytek, egipska Świątynia Debod liczy sobie 2200 lat. O tym, jak to możliwe, że starsza od miasta o 1200 lat budowla jest jego atrakcją turystyczną, dowiecie się w dalszej części tekstu. Bez wątpienia jednak ten wyjątkowy gmach jest niecodzienną okazją do zobaczenia kawałka starożytnego Egiptu w Europie.
Gdzie znajduje się Świątynia Debod?
Obiekt można zobaczyć w Parque de la Montaña, będącego częścią większego Parque del Oeste, w dzielnicy Argüelles. Niedaleko mieści się Pałac Królewski. Z dziedzińca świątyni rozciąga się widok na Madryt i płynącą nieopodal rzekę Manzanares.
Jako że jest to centrum Madrytu, można tam łatwo dojechać. Dojeżdżają tam linie metra 3 i 10. Wysiąść należy na stacji Plaza de España. Tam krzyżują się nitki metra. Jadąc linią 3, można wysiąść też na Ventura Rodríguez. Z obu przystanków do świątyni Debod jest podobna odległość. Kierować się należy w stronę ulicy Calle de Ferraz.
Zobacz także: Co warto zobaczyć w Madrycie? Najlepsze atrakcje stolicy Hiszpanii
Z drugiej strony parku jest stacja Príncipe Pío. Zatrzymuje się na niej linia metra nr 6 i cercanías, czyli kolej podmiejska. Do świątyni można dojechać pociągami C1 i C10. Po wyjściu ze stacji trzeba kierować się w stronę ulicy Paseo del Rey.
W kierunku Argüelles jedzie też wiele autobusów. Najbliżej do świątyni jest oczywiście z przystanku Templo de Debod, na którym stają linie 62 i 74.
Jak egipska Świątynia Debod znalazła się w Hiszpanii?
By zrozumieć obecność egipskiego sanktuarium w centrum Madrytu, trzeba cofnąć się do lat 60. XX wieku.
W latach 1898-1902 zarządzający Egiptem Brytyjczycy na wysokości pierwszej katarakty (progu rzecznego) Nilu wybudowali tamę. Od nazwy znajdującego się nieopodal miasta Asuan nazwana została Tamą Asuańską.
Zapora wodna już wtedy przyczyniła się do utrzymywania się wody po okresowych wylewach Nilu. Cierpiała na tym m.in. Świątynia Debod. Pozostając przez 9 miesięcy w roku pod wodą, zaczęła niszczeć. W ten sposób bezpowrotnie przepadły oryginalne polichromie płaskorzeźb.
Sytuacja pogorszyła się jeszcze bardziej w 1960 roku. Budowa drugiej, większej zapory nazwanej Wysoką Tamą skutkowała powstaniem przed nią sztucznego jeziora. Pod jego wodami znaleźć miały się duże połacie terenu. Świątynia Debod na zawsze pogrążyłaby się w toniach jeziora, a co za tym idzie, w końcu całkowicie zniszczała.
Aby zapobiec zniszczeniu Świątyni Debod i innych starożytnych budowli w okolicy Wielkiej Tamy, ONZ wystosowała prośbę do wszystkich krajów świata o pomoc w ich ocaleniu.
Jednym z państw, które zgłosiły się do pomocy była Hiszpania. W 1961 roku rozebrano sanktuarium i luźne fragmenty przeniesiono na wyspę Elefantynę w Asuanie. W 1968 roku rząd egipski podarował Hiszpanii świątynię w dowód wdzięczności za okazaną pomoc. Pozostała jednak w Egipcie do 1970 roku. Wtedy to bloki Świątyni Debod zostały przetransportowane do portu w Aleksandrii, skąd 18 czerwca 1970 roku wyruszyły w podróż do portu w Walencji.
Stamtąd zostały przewiezione do Madrytu. Prace rekonstrukcyjne trwały dwa lata. Nie ułatwiał ich brak wiedzy na temat pierwotnej lokalizacji niektórych bloków. Kartki z numeracją ponad stu z nich zaginęły bowiem w transporcie.
Świątynię postawiono na miejscu Cuartel de la Montaña – budynku wojskowego, który został zniszczony w czasach hiszpańskiej wojny domowej z lat 1936-1939. 18 lipca 1972 roku otworzono ją dla zwiedzających.
Starożytny zabytek został uratowany przed całkowitym zniszczeniem pod wodami jeziora. Nie uniknął jednak dewastacji już po przeniesieniu do Madrytu. Na kondycję budynku negatywnie wpływa zarówno klimat (choćby niewystępujący w Egipcie śnieg), jak i działania człowieka. Przez ostatnie pół wieku Świątynia Debod była wykorzystywana jako scenografia przedstawień teatralnych oraz tło dla reklam, teledysków i pokazów filmowych. Do zniszczeń przyczyniają się też pospolici wandale.
Historia świątyni
Teren, na którym znajdowała się Świątynia Debod, pełnił funkcję miejsca kultu już od czasów Średniego Państwa (2050 – 1760 r. p.n.e.). Pierwotnie czczony był tam prawdopodobnie Chnum. Przez starożytnych Egipcjan uważany był za stwórcę ludzi. Cześć w tym miejscu być może oddawano również jego żonie Satis.
Kamienną świątynię po wiekach rozkazał wybudować tam faraon Seti II (1202-1195 r. p.n.e.). Historia madryckiej świątyni zaczyna się jeszcze 1000 lat później.
W II wieku p.n.e., już po egiptyzacji Nubii, władca tego państwa Adikhalamani wzniósł sanktuarium ku czci Amona i Izydy. Kolejni władcy tych ziem rozbudowywali świątynię. Najpierw jej patronami byli faraonowie z dynastii Ptolemeuszy, a potem, po podbiciu Egiptu przez Rzym, także cesarze Imperium Romanum.
O sanktuarium dbano aż do VI wieku n.e. Po przyjęciu chrześcijaństwa cesarze rzymscy zaczęli zwalczać pogańskie kulty. Cesarz bizantyjski Justynian I Wielki rozkazał zamknąć ostatnie ośrodki kultu egipskiej religii. Świątynia Debod została porzucona i zapomniana aż do XX wieku.
W tym miejscu warto wspomnieć o pochodzeniu jej nazwy. Słowo „Debod” nie jest imieniem żadnego boga. Debod to zniekształcona nazwa miejscowa Ta-Hut.
Wnętrze świątyni Debod
Najstarszą zachowaną częścią budowli jest kaplica Adikhalamaniego. Zdobią ją płaskorzeźby przedstawiające króla oddającego cześć bogom i składającego im ofiary.
Obok znajduje się sala mammisi wykorzystywaną podczas ceremonii narodzin boga. W trakcie obrzędu do tej sali przenoszono posąg bogini-matki. Nazwa mammisi nie jest oryginalna, choć dobrze oddaje charakter pomieszczenia. Pochodzi z ostatniego stadium rozwoju języka egipskiego – koptyjskiego. Oznacza „miejsce narodzin”. Termin ten stworzył francuski archeolog Jean-François Champollion w XIX wieku.
Choć świątynia była poświęcona Amonowi i Izydzie, w Świątyni Debod znalazło się też miejsce dla innych bogów. Pomniejsze kaplice poświęcone są np. Ozyrysowi i Horusowi.
Spośród wielu pomieszczeń warto wspomnieć jeszcze o miejscu do przeprowadzania rytualnych ablucji (oczyszczenia) kapłanów przed rozpoczęciem rytuałów i taras służący do odprawiania obrzędów związanych z kultem słońca.
Świątynia Debod – cennik i godziny otwarcia
Na koniec dobra informacja – wstęp do Świątyni Debod jest bezpłatny. Czynna jest od wtorku do niedzieli od 10:00 do 20:00.
Świątynia Debod jest przykładem, że współpraca międzynarodowa może przynieść doskonałe efekty. Dzięki niej starożytna budowla została ocalona, Egipt mógł dokończyć budowę Wielkiej Tamy, a Hiszpania zyskała niezwykłą atrakcję turystyczną. Korzystają na tym również turyści, mogący obejrzeć w Europie dzieło starożytnej cywilizacji.
