Eskurial to podmadrycki zespół budynków będący dawniej jedną z siedzib hiszpańskich królów. Powstały w czasach największej świetności Hiszpanii pełen jest największych dzieł sztuki. Gdy zwiedzisz już Madryt, zapraszamy za mury niezwykłego El Escorial.
Symbol hiszpańskiego Złotego Wieku
Escorial, występujący też pod spolszczoną nazwą Eskurial, to zbudowany z niezwykłym rozmachem zespół pałacowo-klasztorno-biblioteczny. Powstał w czasach największej świetności Hiszpanii, które zostały nazwane Złotym Wiekiem.
Mianem Siglo de Oro, czyli Złotego Wieku są nazywane stulecia XVI i XVII. Hiszpanią rządziły wówczas dwie potężne dynastie – Habsburgów, a następnie, aż do dzisiaj, Burbonów. Małżeństwa z członkami innych rodów pozwoliły hiszpańskiej koronie władać wieloma posiadłościami w Europie – Portugalią, Niderlandami oraz terytoriami na obszarze Włoch i Francji.
Więcej o Madrycie przeczytasz w naszym artykule: Co warto zobaczyć w Madrycie? Najlepsze atrakcje stolicy Hiszpanii
W tym czasie trwała również ekspansja kolonialna. Konkwistadorzy i odkrywcy tacy jak Ferdynand Magellan, Hernán Cortés i Francisco Pizarro znajdowali nowe szlaki i zdobywali ziemie w Afryce, Azji i obu Amerykach. Nieprzebrane bogactwa przywożone przez hiszpańskie galeony zapełniały królewski skarbiec, pozwalając myśleć o ambitnych projektach architektonicznych. Jednym z nich był Eskurial – królewski pałac, mauzoleum i klasztor w jednym.
Jak dojechać z Madrytu?
Kompleks wybudowano w San Lorenzo de El Escorial, miasteczku położonym 45 km na północny-zachód od Madrytu.
Ze stolicy Hiszpanii do Eskurial można dostać się na dwa sposoby. Pierwszy to autobus.
Autobus 664 publicznej komunikacji miejskiej odjeżdża z dzielnicy Moncloa. Zatrzymuje się na Estación de Autobuses, czyli miejscowym PKS-ie zlokalizowanym zaledwie 200 m od Escorial.
Z drugiej strony pałacu postój mają autobusy prywatnej spółki Alsa. Do Eskurial dojeżdża linia L4. Wysiąść trzeba na przystanku San Lorenzo Escorial-Battenberg.
Drugim rozwiązaniem jest cercanías, czyli kolej podmiejska. Linia C3 z Aranjuez mija po drodze stacje Atocha i Chamartín. Ze stacji do pałacu jest 1,7 km ulicami Calle de Santa Rosa, Avenido de los Reyes Católicos, Carretera de la Estacion i Avenido de Juan de Borbón y Battenberg. Osoby, które nie chcą iść, mogą skorzystać z taksówek stojących na rondzie przed stacją.
Escorial – historia
Real Monasterio de San Lorenzo de El Escorial wybudowano na zboczach Sierra de Guadarrama w drugiej połowie XVI wieku na polecenie króla Filipa II Habsburga.
W 1557 roku pod Saint-Quentin w północnej Francji wojska hiszpańskie pokonały armię francuską króla Henryka II. W trakcie potyczki zniszczony został miejscowy kościół pw. św. Wawrzyńca (po hiszpańsku – San Lorenzo). Starcie odbyło się 10 sierpnia, w dniu jego wspomnienia liturgicznego. Król przysiągł zadośćuczynić starożytnemu męczennikowi i wybudować świątynię znacznie wspanialszą niż mały kościół. Za jednym zamachem król postanowił uczcić także zwycięstwo w wojnie, stworzyć rezydencję na prowincji oraz zapewnić godne miejsce pochówku swojemu ojcu cesarzowi Karolowi V, sobie i swoim następcom.
Zobacz także: 9 najlepszych muzeów w Madrycie – niesamowita sztuka w stolicy Hiszpanii
Budowę rozpoczęto w 1563 roku. Autorem projektu był Juan Bautista de Toledo. Końca trwającej 21 lat budowy nie dożył. Schedę po nim przejął Juan de Herrera. Eskurial osiągnął ostatecznie rozmiary 207 × 153 m. Wewnątrz można poruszać się po 16 km korytarzy i 86 klatkach schodowych. Kompleks posiada 2600 okien i 1200 drzwi.
Kompleks pałacowo–klasztorny
El Escorial jest wspaniałym przykładem sztuki renesansu. Dążący do powrotu do starożytnej harmonii i prostoty artyści projektowali fasady bez dużej ilości dekoracji.
Zobacz także: Pałac Królewski w Madrycie – imponujący pałac, który powstał w osiemnastym wieku
Oszczędne zdobienia, łagodne łuki i linie proste przywodzą na myśl antyczne świątynie greckie i rzymskie. Fasada jest koloru szarego. Jest to naturalna barwa użytego do budowy granitu. Brak malowanych elementów ścian podkreśla pożądaną wówczas prostotę.
Patrząc od góry, Escorial przybiera formę kraty. Takie rozplanowanie jest wyrazem hołdu dla patrona budowli i miejscowości, św. Wawrzyńca. Ten hiszpański męczennik zginął w III wieku n.e. upieczony żywcem właśnie na kracie.
Ogrody i okolice pałacu
Po wyjściu z Eskurial warto udać się do ogrodów. Filip II znany był z zamiłowania nie tylko do sztuki, ale także właśnie do ogrodów. Do dziś skrupulatnie przycięta zieleń dodaje uroku pałacowi.
Charakterystycznym elementem są żywopłoty tworzące labirynty. Ogrodów jest trzy – królewski, zakonny i rekonwalescentów.
El Escorial od środka
Wejdźmy teraz do środka Eskurial. Znajdziemy w nim dzieła wybitnych przedstawicieli sztuki Odrodzenia takich jak El Greco, Tycjan czy Rubens. Jako że wewnątrz nie wolno fotografować, przyjdzie nam je podziwiać wyłącznie na żywo.
Sztuka w Escorialu
Eskurial to prawdziwa świątynia sztuki, wypełniona dziełami najznamienitszych europejskich artystów. Wnętrza są bogato zdobione obrazami i freskami mistrzów takich jak Federico Zuccaro i Pellegrino Tibaldi.
Byli to uznani malarze. Nim zostali zatrudnieni przez Filipa II, mieli już duże doświadczenie w tworzeniu obrazów o tematyce religijnej i byli zatrudniani przez wielu ówczesnych możnych. Zuccaro jest autorem m.in. fresków w Sala Regia w pałacu papieskim w Watykanie. Owocem twórczości Tibaldiego jest np. Historia Ulissesa w Palazzo Poggi w Bolonii.
W Escorial ich dzieła podziwiać możemy m.in. w bazylice. Przykładem jest wiszący w głównej nawie ołtarzowej obraz Męczeństwo św. Wawrzyńca. Rzeźby wykonali inni włoscy mistrzowie – Leone i Pompeo Leoni.
Bogate dekoracje znajdziemy także w innych częściach pałacu – bibliotece, Panteonie królów, Panteonie książąt i innych. W przeciwieństwie do czystej, renesansowej bryły zewnętrznej, w pomieszczeniach ornamentyka jest w dużej mierze barokowa.
Bazylika
Początkowy projekt bazyliki oparty został o kształt krzyża łacińskiego, typowy dla ówczesnych chrześcijańskich świątyń. Juan de Herrera zmodyfikował projekt, nadając mu wyjątkową formę równoramiennego krzyża greckiego.
Kopuła nad ołtarzem odznacza się prostą, oszczędną formą. Nie jest ozdobiona żadnymi malowidłami. Jej przeciwieństwem jest ołtarz. Jego charakterystycznymi elementami są rzeźby z pozłacanego brązu autorstwa Leonich i znajdujące się za nim freski z motywami biblijnymi oddzielone od siebie kolumnami w różnych greckich stylach. Sam ołtarz wykonano z marmuru.
Panteon królów
Kolejnym obowiązkowy punktem w wycieczce po Eskurialu jest nekropolia hiszpańskich monarchów. W marmurowych grobach spoczywają szczątki władców i matek ich następców z dynastii Habsburgów i Burbonów. Pierwszym pochowanym tu władcą był Karol V, ostatnim, jak na razie – Alfons XIII.
Miejsca w Panteonie zostało już niewiele. Pochowani zostaną tam jeszcze tylko syn Alfonsa XIII – Jan Burbon z żoną Marią de las Mercedes Burbon-Sycylijską. Ich pochówek w tym miejscu będzie pewnym odstępstwem od tradycji. Dotychczas w tym miejscu grzebano jedynie panujących władców i ich małżonki. Jan Burbon, syn i następca Alfonsa XIII nigdy nie został koronowany, ponieważ w tamtym czasie (lata 1931-1975) Hiszpania była republiką. Przyjęto jednak zasadę, że jako rodzice króla Jana Karola I mają prawo tam spocząć.
Z pochówkami władców w Panteonie Królów wiąże się oryginalna tradycja. Ciała zmarłych nie są składane do grobu od razu po śmierci. Przez 50 lat znajdują się w miejscu zwanym pudridero. Umieszczone w urnie pozostają tam do momentu rozkładu szczątek. Dopiero wtedy przenoszone są do ostatecznego grobu. Z tego właśnie względu zmarły w 1993 roku Jan Burbon i jego żona (nieżyjąca od roku 2000) nie zostali jeszcze pochowani w Panteonie.
Panteon książąt
Ukończony w 1888 roku Panteon książąt to miejsce, w którym znajdują się doczesne szczątki książąt i księżniczek, którzy nie zostali koronowani.
Miejsce to wyłożone jest w całości białym marmurem. Składa się z dziewięciu kaplic grobowych z 60 niszami grobowymi. Zajętych obecnie jest 37. Także i tu obowiązuje okres oczekiwania w pudridero.
Wyjątkowa biblioteka
Na terenie Eskurial znajdują się trzy biblioteki. Największa mieści się w holu o długości 54 m, szerokości 9 m i wysokości 10 m. Przechowywanych jest w niej ponad 40 000 rękopisów i starodruków ze średniowiecza i epoki nowożytnej.
Majestatycznego klimatu dodają marmurowe posadzki, rzeźbione półki na książki i malowidła ścienne. Sklepienie biblioteki zdobi fresk przedstawiający siedem sztuk wyzwolonych.
Interesujący jest też układ regałów. Biblioteka Escorial mieści się pomiędzy między klasztorem a bazyliką. Książki przyrodnicze i historyczne znajdują się bliżej klasztoru symbolizującego świat materialny. Traktaty teologiczne i poetyckie, jako bardziej abstrakcyjne bliższe są bazylice, w której kontempluje się istotę Boga i jego stworzenia.
Muzeum El Escorial
Jak to wszystko powstało? Tego można dowiedzieć się w Muzeum Architektury i Malarstwa. Znajdują się w nim szkice, plany i przedmioty użyte do budowy Eskurial.
Filip II był wielkim mecenasem sztuki. Dzięki temu w muzeum zwiedzający mogą oglądać prace wielu europejskich artystów. Władca sprowadzał bowiem dzieła z całej Europy. Wśród nich są prace artystów takich jak Hieronim Bosch i Tycjan. Jest też Męczeństwo św. Maurycego pędzla El Greco. Obraz ten pierwotnie miał wisieć w bazylice. Nigdy się tam jednak nie znalazł, ponieważ… nie spodobał się królowi.
Escorial – cennik i godziny otwarcia
Bilety wstępu do Escorial są podzielone na kilka kategorii zależnych od wieku. Podane ceny i godziny otwarcia są aktualne na stan z 1.07.2021:
- normalny (dla ludzi od 17 do 64 roku życia) – 15 €;
- ulgowy (dla dzieci w wieku 5-16 lat) – 6 €;
- studencki (ważny z legitymacją studencką) – 6,60 €;
- dla seniorów od 65 roku życia – 6,60 €;
- dzieci do 4 lat – za darmo;
W sezonie turystycznym (kwiecień – wrzesień) Eskurial jest czynny od 10:00 do 20:00, od października do marca od 10:00 do 18:00.
Eskurial jest monumentalnym przykładem dawnej hiszpańskiej potęgi. Dzięki mecenatowi królów takich jak Filip II stał się też skarbcem europejskiej sztuki i kultury. Dla każdego, kto chce poznać nowożytną historię Europy, to punkt obowiązkowy. El Escorial to bowiem Europa w pigułce.
