Choć Watykan jest jednym z najmniejszych państw, dzieje się w nim bardzo dużo – ogromny ruch turystyczny, audiencje papieskie, centrum uroczystości rzymskokatolickiego świata i miejsce pochówku Wielkiego Polaka, to tylko kilka cech Watykanu. Jako Stolica Apostolska pomaga zachować ciągłość władzy centralnej w Kościele. Co kryje wzgórze watykańskie i teren wokół niego?
Watykan – ogólne informacje
Spis treści
Państwo Kościelne, a współcześnie Watykan istnieje od 755 roku. Powszechny pogląd na jego temat głosi, że Watykan jest pozostałością po Państwie Kościelnym. To nie do końca prawda, ponieważ są to dwa oddzielne byty prawne połączone osobą biskupa Rzymu. Warto pamiętać, że Stolica Apostolska jest z Watykanem połączona unią personalną i funkcjonuje z nim jako rodzaj zrośniętego państwa. Watykan i Kościół niektórzy nazywają „legalną mafią”. To ciekawe skojarzenie, tym bardziej, że w Watykanie na jedną osobę przypada jedna sprawa karna, co daje największy ich odsetek na jednego obywatela na świecie. Ciekawe jest również to, że watykańska poczta nie przybija stempla.
Ustrojem państwa jest teokracja elekcyjna, czyli rządzi nim kapłan wybrany w odpowiednio przeprowadzonych wyborach. Papież jest jednocześnie prezydentem, co może wydawać się dziwne, ale tak jest, ponieważ Stolica Apostolska i państwo Watykan prawnie są jednym podmiotem. Obywatelami Watykanu są papież, kardynałowie, dostojnicy Kościoła, Gwardia Szwajcarska z rodzinami. Pozostali pracownicy, których jest ok. 3000 mieszkają za murami Watykanu. Językami urzędowymi są włoski i łacina. Państwo utrzymuje się głównie z ruchu turystycznego i ma prawo do wybijania własnych monet.
Watykan jest również ciekawym motywem literackim. Występuje w kilku książkach, np. w powieściach Lochy Watykanu i Urząd, reportażu Sodoma. Władza i hipokryzja w Watykanie oraz opowieści o codziennym życiu państwa – Kobieta w Watykanie.
Watykańskie zabytki to jedne z ciekawszych atrakcji w Europie. Są symbolem nie tylko przemian historyczno-kulturowych, ale również religijnych – wybory głowy kościoła i nagromadzenie dzieł wybitnych włoskich malarzy jak Rafael czy Michał Anioł sprawiają, że Watykan staje się swoistą turystyczną perełką.
Służba woskowa w Watykanie
Żuawi papiescy i współcześnie Gwardia Szwajcarska to służby militarne w Watykanie. Żuawi już nie istnieją, a szkoda, bo byliby ciekawą formacją wojskową. Byli oddziałem lekkiej piechoty złożonej z ochotników za czasów Piusa IX. Czasami nazywano ich ostatnimi krzyżowcami. Żuawem mógł zostać tylko kawaler katolik. Nosili szare mundury z czerwonymi elementami wykończenia.
Gwardia Szwajcarska służy papieżowi współcześnie. To piesza formacja wojskowa, która jest gwardią przyboczną papieży. Formalnie powstała w XVI wieku i jest uważana za najmniejszą i najstarszą armię świata. Jako gwardia przyboczna Szwajcarzy zaczęli „funkcjonować” w 1506 roku i było ich 150-ciu. Gwardziści są żartobliwie nazywani kolorowymi chłopcami z powodu ich kolorowych mundurów.
Mundury szwajcarskich gwardzistów są charakterystyczne. Uniformy mają kolory rodziny Medyceuszy – żółty, niebieski i czerwony. Współcześnie mundury gwardzistów nawiązują do tych z XVI wieku. Codzienny mundur jest błękitny i prosty. Gwardziści używają kilku mundurów, m.in. czarnego wyjściowego oraz galowego.
Członkami Gwardii mogą być tylko Szwajcarzy wyznania rzymskokatolickiego. To ciekawe, że wyznanie jest jedną z determinant w służbie wojskowej państwu. Współczesna Gwardia to 110 osób i jak każde wojsko, ma zachowaną odpowiednią hierarchię. W Gwardii Szwajcarskiej służą:
- pułkownik,
- podpułkownik,
- kapelan,
- major,
- 2 kapitanów,
- Starszy sierżant,
- 5 sierżantów,
- 10 kaprali,
- 10 wicekaprali,
- 78 halabardzistów.
Historia Watykanu
Nazwa państwa pochodzi od nazwy jednego ze wzgórz wokół stolicy Włoch. Pierwsza rezydencja dla papieża została zbudowana przez Symmacha w VI wieku. W 1377 roku papieską rezydencję przeniesiono z Lateranu na wzgórze watykańskie. Kiedy w 1870 roku Rzym został zajęty przez włoskie wojska Watykan pozostał miejscem zamieszkania papieży.
Watykan stał się centrum polityczno-religijnym świata rzymskich katolików. Państwu Kościelnemu współczesna Stolica Apostolska zawdzięcza uznanie na arenie międzynarodowej, chociaż pełne uregulowanie statusu prawnego w polityce międzynarodowej Watykanowi przyniosły dopiero traktaty laterańskie z 1929 roku. Polityczno-prawną część historii Watykanu mamy już za sobą, ale jak wyglądała jego historia w innych aspektach?
Historycy zgodnie twierdzą, że tam, gdzie dzisiaj znajduje się bazylika św. Piotra, w czasach Kaliguli na wzgórzu nie działo się zbyt wiele – rozpoczęto budowę cyrku. Gdy Neron przejął budowę cyrk stał się miejscem, w którym chrześcijan rzucał lwom na pożarcie. W centrum cyrku stał 30 metrowy obelisk, który współcześnie jest jednym z najbardziej charakterystycznych punktów na Placu św. Piotra.
W 324 roku powstała bazylika Konstantyna, czyli dzisiejsza bazylika św. Piotra. W pierwszych wiekach swego istnienia miała 5 naw i mieściła ok. 10 000 osób. Kolejna ważna data w historii Watykanu to rok 846. Wojska Saracenów napadły na Rzym i splądrowały bazylikę.
Po zakończeniu tzw. niewoli awiniońskiej papieży w latach 1309–1377 papieże wrócili do miasta i najpierw zamieszkali na Lateranie. Gdy pożar zniszczył ich siedzibę, przeprowadzili się do Watykanu i zaczęto budowę nowej siedziby. Pałac watykański powstał w połowie XVI wieku.
Od wejścia w życie traktatów laterańskich w 1929 roku Watykan jest niepodległym państwem.
Muzea Watykańskie
Kompleks muzealny to jeden z najstarszych tego typu na świecie. Powstał z inicjatywy dwóch papieży – Juliusza II i Sykstusa IV. Dla publiczności zostało otwarte już w 1787 roku. Składa się z kilku budynków: Muzeum Egipskiego, Pinakoteki, Muzeum Misyjno-Etnologicznego, Muzeum Etruskiego, Muzeum Chiaramonti i Pinakoteki. W jego zbiorach można zobaczyć m.in. Salę Tajemnic Wiary, która była prywatną rezydencją Aleksandra VI – papieskiego członka rodziny Borgiów. Oprócz jego apartamentów można w muzeach Watykanu zobaczyć Dziedziniec Posągów oraz wiele innych eksponatów pochodzących ze starożytności.
Zobacz także: Muzea watykańskie – ogromne zbiory i piękne freski w Kaplicy Sykstyńskiej
Kaplica Sykstyńska
Kaplica Sykstyńska to swoista aula wyborcza, ponieważ to tu kardynałowie wybierają kolejnego następcę św. Piotra otoczeni freskami Michała Anioła i Rafaela Santiego. Stworzenie Adama, czy Sąd Ostateczny to tylko niektóre ze słynnych malowideł w Kaplicy. Współcześnie to integralna część Muzeum Watykańskiego wobec której nie można przejść obojętnie. Jest miejscem, w którym można przeżyć mistyczne doświadczenia i oczyścić umysł, wyobrażając sobie największych twórców w historii światowej sztuki przy pracy. Kaplica to także miejsce, które staje się miejscem koncertującym uwagę całego świata – media ze wszystkich krajów podczas elekcji nowego papieża wpatrują się w komin kaplicy, oczekując białego dymu i słów Habemus papam – Mamy papieża.
Zobacz także: Kaplica Sykstyńska i freski Michała Anioła
Ogrody Watykańskie
Ogrody papieskie w Watykanie to miejsce odpoczynku dla papieża i mieszkańców państwa-miasta. Ich powierzchnia wynosi 23 ha, a rośliny sprowadzono z całego świata. Ogrody były zamknięte dla zwiedzających do czasów Piusa XII, czyli I połowy XX wieku. W ogrodzie znajdują się fontanny, kapliczki oraz kompleks leśny. Na ich terenie znajdują się także repliki grot z Lourdes oraz Guadalupe.
Plac Świętego Piotra
Zwiedzanie Watykanu to nie tylko wnętrza, ale także najbardziej rozpoznawalny plac na świecie – plac św. Piotra. To miejsce środowych papieskich audiencji generalnych oraz ważnych wydarzeń historycznych, jak np. strzał Ali Agcy do Jana Pawła II. Plac zaprojektowano w 1656 roku jako prostopadły owal. Jego najbardziej charakterystycznymi punktami są obelisk, kolumnada Berniniego, która składa się z posągów 140 świętych, dwie symetrycznie ustawione fontanny oraz wizerunek Maryi jako Matki Kościoła.
Plac św. Piotra często jest miejscem ogromnych zgromadzeń. Największymi były m.in. pogrzeb św. Jana Pawła II – ok. 300 000 osób, kanonizacja o. Pio – ok. 500 000 osób czy beatyfikacja Jana Pawła II – 1,5 mln osób. Na Plac można wejść przez 6 bram.
Bazylika św. Piotra
Centrum rzymskokatolickiego świata i jeden z najstarszych kościołów na świecie, czyli bazylika św. Piotra to kolejne miejsce na mapie Watykanu, którego nie można ominąć. Pieta Michała Anioła, grób Jana Pawła II, Kaplica Sykstyńska czy charakterystyczna fasada, to tylko kilka cech kościoła, bez których zwiedzanie Watykanu traci „to coś”. Choć kolejki przed wejściem są bardzo długie, warto odstać swoje i wejść do środka tego ważnego i pięknego kościoła. Charakterystyczna kopuła i punkt widokowy na Rzym, to panoramy wywołujące zachwyt każdego patrzącego. Wchodząc na kopułę trzeba pokonać dokładnie 537 schodów, ale patrzenie na miasto z największej kopuły na świecie jest tego warte.
Zobacz także: Bazylika św. Piotra – perła Watykanu
Pałac Apostolski
Zwiedzanie Watykanu to również zaglądanie w kuluary centrum Kościoła. Pałac apostolski to oficjalna rezydencja papieża nazywana Świętym Pałacem. Początki jego budowy sięgają roku 1589 roku. Pałac to nie tylko prywatna papieska rezydencja, ale również siedziba instytucji rządowych i kilku innych biur.
Z okna Pałacu, które wychodzi bezpośrednio na Plac św. Piotra co niedzielę o 12.00 papież odmawia modlitwę Anioł Pański, którą transmitują media w wielu krajach. Na Wielkanoc i w Boże Narodzenie z tego okna papież błogosławi „miastu i światu” oraz składa świąteczne życzenia. W tej chwili pałac stoi pusty, ponieważ papież zamieszkał w Domu św. Marty.
Stanze watykańskie
Stanze watykański lub pokoje Rafaela to 4 apartamenty udekorowane przez Rafaela na życzenie Julisza II. Pierwsza z nich nosi nazwę Stanza della Segnatura. W tym pokoju obradował wysoki trybunał kościelny, a malowidła na ścianach to Szkoła Ateńska przedstawiająca największych starożytnych filozofów. Ciekawe jest, że na fresku znajdują się portrety wielkich artystów renesansowych – Michał Anioł jako Heraklit i Platon jako Leonardo da Vinci.
Druga stanza to Dysputa o Najświętszym Sakramencie – rozmowa o najważniejszym dogmacie Kościoła, czyli obecności Chrystusa w Eucharystii. Na jednym obrazie przenikają się dwa światy – ziemski i nadprzyrodzony. Centrum fresku jest monstrancja na ołtarzu. Na obrazie znajdują się również podobizny mistyków i świętych znanych z zajmowania się tym trudnym i ważnym tematem.
Trzecia stanza to Wygnanie Heliodora ze świątyni. Był wodzem Syryjczyków, który próbował okraść Świątynię Jerozolimską. Powstrzymał go Trajan – cesarz, który symbolizuje niebieskiego jeźdźca.
Czwarta stanza to Pożar Borgo. Jest to fresk symbolicznie pokazujący jak tzw. ziemskie przyjemności mogą doprowadzić do „pożaru duszy” i wpędzić ją w ogień piekielny. Obok tego fresku znajduje się Msza Bolseńska oraz Uwięzienie św. Piotra.
Jak dojechać do Watykanu?
Dostać się do Watykanu jest dość łatwo. Wystarczy dotrzeć samolotem do Rzymu, na dworcu Termini wsiąść w autobus linii nr 64 i wysiąść na 14 przystanku. Metrem można dojechać wsiadając do kolejki linii A. Do Watykanu można również dotrzeć pieszo wybrzeżem Tybru.
Watykańskie ciekawostki
- W Watykanie mieszka 50 Polaków. Jednym z nich jest żona jednego z gwardzistów szwajcarskich – Magdalena Wolińska-Riedi autorka książek Kobieta w Watykanie i Zdarzyło się w Watykanie.
- Świętem narodowym jest rocznica wyboru papieża. Od 2013 roku to 13 marca.
- Język bankomatów to łacina.
- Nazwa Watykan oznacza „proroczy” lub „wróżebny”.
- Watykańska drużyna piłkarska jest nieoficjalną organizacją.
- Jest jedynym krajem na świecie, w którym językiem urzędowym jest łacina.
- Stolica Apostolska nie uznaje istnienia Chińskiej Republiki Ludowej i nie ma z nią stosunków dyplomatycznych.
- Po watykańskich ulicach można jeździć max. 30 km/h.
- Watykan ma 54 muzea.
- W Watykanie znajduje się największy teleskop na świecie.
- Drzwi Święte są otwierane raz na 25 lat.
- W Watykanie z okazji 100-lecia kina stworzono listę 45 filmów, które mają status ważnych i wartościowych. Są to m.in.: Misja, Be-Hur, Uczta Babette, Lista Schindlera, Małe kobietki i Nosferatu.
- W Watykanie pije się najwięcej wina na świecie.
- Jest jedynym państwem wpisanym na listę UNESCO.
