Podczas spaceru rzymskimi uliczkami trudno nie zauważyć wzniosłej budowli, która stoi tuż nad brzegiem rzeki Tyber. Obiekt o cylindrycznym kształcie to Zamek św. Anioła – miejsce pochówku cesarza Hadriana. Został wzniesiony w II wieku, a do czasów współczesnych spełniał wiele różnych zastosowań. Historii powstania zamku przypisuje się jedną legendę, a co się za nią kryje oraz jaka jest rola Zamku Anioła w Rzymie można dowiedzieć się w tym artykule.
Dawne Mauzoleum Hadriana
Spis treści
Znany Rzymianom i przyjeżdżającym do miasta turystom Zamek św. Anioła, początkowo posiadał zupełnie inne przeznaczenie. Budowa obiektu miała na celu powstanie mauzoleum dla cesarza oraz zmarłych z jego rodziny. Prace ruszyły w 123 roku, a nad ich przebiegiem czuwał sam władca Hadrian. Konieczne było wybudowanie nowego grobowca, ponieważ w Mauzoleum Augusta, znajdującym się na terenie miasta nie było już miejsca na składanie nowych szczątków. Niestety, ukończenia prac budowlanych nie doczekał się przywódca cesarstwa. Niedługi czas przed wykończeniem obiektu cesarz zmarł, ale przed śmiercią na jego zlecenie został wybudowany most Hadriana, znany dziś jako Most św. Anioła, który umożliwił pokonanie rzeki i przejście na drugą stronę miasta.
Mauzoleum Hadriana wznosi się na kwadratowej podstawie i posiada cylindryczny kształt. Na środku dachu został umieszczony posąg przedstawiający cesarza, który dowodzi konną kwadrygą. Takie przedstawienie władcy symbolizuje jego władczość i zwycięstwo. Po śmierci Hadriana, za dokończenie monumentalnego grobowca zabrał się jego następca – cesarz Antonius Pius. Budowa zakończyła się w 139 roku i w pierwszej kolejności złożono w jej wnętrzu urnę ze szczątkami zmarłego przywódcy. Rzymianie powszechnie nazywali to miejsce „Hadrianeum”. W grobowcu również pochowano żonę cesarza Sabinę oraz adoptowanego syna Aulieusa Cezara. W kolejnych latach złożono tu prochy kolejnych następców tronu i ich rodzin, a jak podają źródła historyczne, jako ostatni spoczął tu w 217 roku cesarz Karakalla.
Więcej o Rzymie przeczytasz w naszym artykule: Zwiedzanie Rzymu: najlepsze atrakcje i zabytki w Wiecznym mieście
Grobowiec wybudowany przez Hadriana podobny jest wizualnie do Mauzoleum Augusta, choć cechuje się zupełnie innym porządkiem i złożonością. Obiekt został umieszczony na podwyższającej platformie, a z głównego korytarza znajdującego się na poziomie mostu, można było dojść do głównej komnaty. Miejsce to charakteryzowało się dużą wnęką, a z pomieszczenia do sali grobowej prowadziły spiralne schody i prosty korytarz. Na kolejne piętra wejście było możliwe na podobnej zasadzie – korzystano ze schodów i ramp.
Umieszczenie komnaty grobowej w centralnej części budynku bardzo przypomina styl budowy Egipcjan, można więc przypuszczać, że Hadrian czerpał swoje inspiracje z egipskiej architektury, nawiązując w swoim obiekcie do przestrzeni piramid. W środku pomieszczenia znajdowały się trzy nisze o kształcie łuku, w których składano urny, wystawiając je na ekspozycję.
Jak dostać się na zamek św. Anioła?
Castel Sant’Angelo można znaleźć na końcu rzymskiej ulicy Via della Conciliazione, która łączy Watykan z prawym brzegiem Tybru, na którym stoi mauzoleum. Lokalizacja w centrum pozwala zobaczyć ten obiekt podczas spaceru w okolicy Watykanu, a po drugiej stronie rzeki blisko do takich miejsc jak plac Piazza Navona lub Forum Romanum.
W niedalekiej odległości od obiektu są dwie stacje metra linii A, z których do Zamku Anioła już bardzo blisko – Ottaviano San Petro oraz Lepanto. Dojazd możliwy jest także miejskimi autobusami. Na przystanku Piazza Pia zatrzymują się autobusy linii 23, 40, 62, 271, 280 i 982, natomiast na Santo Spirito 46 i 44.
Zamek Świętego Anioła (Castel Sant’Angelo) – historia
Na przełomie stuleci rola starożytnego mauzoleum zmieniała się wraz z potrzebami mieszkańców miasta. Pod koniec trzeciego wieku Rzymskie Imperium schylało się ku upadkowi, więc niezbędne było zabezpieczenie miasta przed atakami wroga. Wokół miasta wybudowano obronne mury, które włączały cesarski grobowiec do miasta. Około 400 roku, w czasach średniowiecza na Rzym pojawiły się pierwsze wojenne najazdy, w konsekwencji czego postanowiono przekształcić starożytny obiekt w wojskową twierdzę obronną. Ataki terytorialne przyczyniły się do tego, że obiekt niejednokrotnie ucierpiał, a niektóre z jego zdobień oraz rzeźb zostało utraconych – w tym cesarskie urny.
Przez lata zamek pełnił rolę rzymskiej fortecy, która w razie potrzeby mogła zostać użyta w trakcie obrony miasta. Kluczowe znaczenie w historii budowli nadał w 1277 roku papież Mikołaj III, dzięki któremu ufortyfikowana twierdza została połączona z Watykanem, poprzez wybudowanie tajnego przejścia Passeto di Borgo. Łącznik pozwalał na ucieczkę przywódców Kościoła katolickiego podczas ataków na Rzym i Watykan, zapewniając bezpieczne schronienie z dala od wojennych działań. Długość przejścia wynosiła 800 metrów.
W XIV wieku miasto ponownie stało się religijnym centrum, a klucze do fortecy otrzymał papież Urban V. Obiekt od 1337 roku był pod władzą kościoła, zmieniając ponownie swoje przeznaczenie na papieską twierdzę. Kolejne stulecia pokazują, że wiele z zamkowych struktur i funkcji uległo zmianie w wyniku podejmowania decyzji przez władze papieskie. To właśnie w tym okresie zaczął stawać się prawdziwym zamkiem. W ostatnich latach XIV wieku papież Bonifacy IX przyczynił się do powstania nowej platformy, a jego następca – Mikołaj V na murach otaczających twierdzę postawił małe wieżyczki. Za rządzenia kolejnych papieży na każdym rogu gmachu powstał bastion, a obiekt powiększył się o magazyny do przechowywania żywności. Zmieniono także wygląd wewnętrznych pomieszczeń, czyniąc z nich niezwykle bogato zdobione apartamenty, wykańczane przez znamienitych renesansowych artystów. Dobudowywano kaplice i świątynie oraz posągi, które miały zdobić obiekt z zewnątrz.
Ciekawostką jest, że niewiele stuleci po tym, jak obiekt przestał pełnić rolę mauzoleum, przetrzymywano w niech więźniów, których skazano na egzekucje. Nad lochami odbywało się niejednokrotnie wiele imprezowych wydarzeń i spotkań, organizowanych przez urzędujących papieży. Egzekucje odbywały się często na zamkowym dziedzińcu, a niektórych więźniów głodzono na śmierć, pozostawiając w zamkniętych celach. Obecnie Zamek Anioła stanowi historyczne muzeum, w którym można poczuć klimat dawnych stuleci i minionych wydarzeń od początków świata starożytnego do czasów współczesnych.
Legenda o św. Michale Archaniele
Na temat Zamku św. Anioła krąży legenda, której początki sięgają czasów średniowiecza. W okresie upadku rzymskiego imperium około VI wieku tuż przed wielkim odrodzeniem Rzym został dotknięty chorobową plagą, w wyniku której tysiące mieszkańców umarło, a miasto chowało ich ciała. Pełniący w tym czasie urząd papieski Grzegorz Wielki postanowił przeprowadzić przez zmarnowane miasto procesję modlitewną, prosząc o skończenie się zarazy i oszczędzenie tych, którzy przeżyli. Gdy w pewnym momencie odwrócił swój wzrok na budynek mauzoleum, jego oczom ukazała się świetlista sylwetka anioła. Postać znajdowała się na samym szczycie budynku, a w swojej dłoni trzymała miecz, którym dzielnie wymachiwała. Według podania, gdy anioł ujrzał wpatrujące się w niego oblicze papieża, schował do pochwy swoją broń, a wydarzeniu temu przypisuje się koniec bożego gniewu i oblegającej miasto plagi. Od tego momentu twierdzę zaczęto nazywać Castle sant’Angelo – Zamek św. Anioła, a na jej zwieńczeniu stoi do dziś pomnik, przedstawiający sylwetkę Michała Archanioła. Pomnik został wykonany z marmuru, a obecnie zastępująca go wersja wykonana jest z brązu i pochodzi z XVIII wieku – do dziś stróżuje nad miastem.
Zwiedzanie zamku Świętego Anioła w Rzymie
Obecnie budynek Zamku św. Anioła udostępniony jest do zwiedzania przez turystów, a w jego wnętrzu od 1901 roku mieści się Muzeum Narodowe Zamku św. Anioła. Wycieczka w to miejsce pozwala zobaczyć zgromadzone na przełomie stuleci eksponaty, niezwykłą rzymską architekturę oraz zachowane pozostałości z czasów, gdy miejsce to było wojenną fortecą.
Miejsce jest dobrze oznaczone, a po drodze do niego znajdują się informacyjne tablice, które wskazują trasę zwiedzania. Dobrze oglądać gmach według wyznaczonego planu – można mieć wtedy pewność, że żadna z atrakcji nie zostanie pominięta. Eksplorowanie warto rozpocząć od tego, co znajduje się w pobliżu głównego obiektu, czyli Passeto di Borgo. Z zewnątrz można zauważyć fragmenty długiego korytarza, do którego wejście znajduje się wewnątrz budynku. Kolejno warto przyjrzeć się imponującym bastionom, z których samoistnie tworzy się ścieżka prowadząca do zamku. W niektórych z nich, jak San Marco można podziwiać ciężkie wojenne akcesoria. Warto zobaczyć także bastion San Luca oraz San Giovanni.
We wnętrzu gmachu znajduje się obszar, który dawniej zajmowało Mauzoleum Hadriana. Obecnie sala ta nie jest tak wystawna jak dawniej, gdy jej ściany zdobiły marmury, choć w niektórych miejscach można odnaleźć elementy utrzymujące ten kamień. Tu było miejsce, w którym przechowywane były urny z prochami dawnych cesarzy i członków ich rodzin. Następnie warto udać się po wystawnych apartamentach zamku, powstałych w XV wieku podczas przejęcia obiektu przez władze kościoła. Z nich prowadzi wyjście na dziedziniec, ozdobiony posągiem Michała Anioła z 1544 roku. Doskonałe widokowe punkty stanowią dwie loggie, mieszczące się na korytarzach – Il Giretio oraz La Grande. Można podziwiać panoramę przez ozdobne łuki, otoczone wzniesionymi kolumnami.
Jedną z większych atrakcji jest znajdujący się na samym szczycie obiektu widokowy taras. Z jego platformy widać całą panoramę miasta i jego największe zabytki, szczególnie położoną bardzo blisko Bazylikę św. Piotra.
Te i inne atrakcje są częścią Muzeum Narodowego, które składa się z siedmiu poziomów. Turyści mogą zobaczyć, jak wyglądały papieskie rezydencje, skarbiec i wiele z dziedzińców. Wewnątrz znajduje się wiele obszernych wystaw, poświęconych historii zamku, miasta i narodowych wydarzeń. Ekspozycje są stałe i czasowe, a niektóre z nich zachęcają swą formą, ponieważ wykorzystują takie efekty, jak lasery lub świetlne pokazy. Po drodze do kolejnych miejsc ustawionych jest wiele posągów i rzeźb z dawnego okresu, które zdobią obecnie wnętrze muzeum. Nieodłączną częścią zwiedzania jest wizyta na Moście św. Anioła, który stanowi część zamkowego kompleksu.
Zamek św. Anioła – cennik i godziny otwarcia
Zwiedzanie Zamku św. Anioła, który obecnie należy do państwowego muzeum możliwe jest od wtorku do niedzieli, w godzinach: 09:00 – 19:30. Kasa biletowa zamykana jest o godzinie 18:30. Turyści mogą przyjść i zobaczyć, jak dziś wygląda zachowany przez tysiące lat budynek, którego przeznaczenie zmieniało się wraz z upływem lat i zmianą rządzących Rzymem. W poniedziałki muzeum jest nieczynne. Bilet wstępu dla osoby dorosłej to koszt 15 euro, natomiast studenci do 25 roku życia mogą skorzystać ze zniżki. Młodzież poniżej 18 roku życia oraz seniorzy w wieku 65 lat i więcej mogą zwiedzać teren zamku bezpłatnie. W każdą pierwszą niedzielę miesiąca muzeum nie pobiera opłat za odwiedzanie gmachu. Przy wejściu dostępne do wypożyczenia są przewodniki audio w językach: angielskim, włoskim, hiszpańskim, niemieckim, portugalskim, francuskim, rosyjskim i chińskim. Muzeum organizuje codziennie wycieczki z przewodnikiem, ale te podlegają wcześniejszym zapisom. Na miejscu znajduje się także księgarnia.
Most św. Anioła
Nie można być w Rzymie na Zamku Anioła i nie odwiedzić tego miejsca! Pons Auelius, znany dziś jako Most św. Anioła jest zachowaną konstrukcją starożytnego obiektu, który w okazałym stanie ozdabia dzisiejszą okolicę. Większość przęseł, z których składa się most pochodzi z XVII i XIX wieku, kiedy została wzmocniona, choć niektóre z elementów pamiętają czasy cesarza Hadriana, który zlecił jego budowę. Most zdobi balustrada, ozdobiona posągami aniołów, ustawionych na cokołach. Konstrukcja zbudowana jest z pięciu podpierających ją przęseł o łukowym kształcie. Będąc w tym miejscu można delektować się pięknymi widokami – szczególnie rozciągającą się panoramą na Bazylikę św. Piotra.
Więcej o Moście św. Anioła przeczytasz w naszym artykule: Most św. Anioła w Rzymie – symbol Męki Pańskiej
