Panteon – najlepiej zachowany budynek starożytnego Rzymu

Juliusz Cezar w swoich czasach był uważany za boga. Większość jego cech charakteru – spryt, władczość, mądrość i inteligencja była przez Rzymian przypisywana bogom. Rzym jako ośrodek kulturalny i religijny imperium potrzebował świątyń – dla Marsa, Wenus, Jupitera i wielu innych, jednak w Wiecznym Mieście powstała również świątynia ku czci wszystkich bogów, nazywana Panteonem.

Panteon – czym jest i po co powstał?

Panteony, czyli świątynie ku czci wszystkich bogów były budowane najczęściej w głównych miastach Imperium i kolonii, by każdy, nawet najuboższy mieszkaniec mógł złożyć ofiarę każdemu z bogów. Dodatkowo panteony stawały się ośrodkiem integracji mieszkańców, ponieważ często spotykali się przed wejściem do świątyni.

Po co właściwie jedna świątynia dla wszystkich bogów, skoro każdy z nich miał swoją? Z prostego powodu: świątynie poświęcone każdemu z bogów, często były oddalone od siebie o setki kilometrów. Podróż wyznawców, którzy chcieliby złożyć ofiarę np. Marsowi mogłaby trwać nawet kilka miesięcy. Mogłoby to spowodować jakiegoś rodzaju zastój gospodarczy w czasie większego święta. Zbudowanie jednej świątyni dla wszystkich bogów w stolicy Imperium ułatwiło wszystkim życie.

Zobacz także: Zwiedzanie Rzymu: najlepsze atrakcje i zabytki w Wiecznym mieście

Panteon – nazwa

Słowo Panteon ma 2 znaczenia: pierwsze to ogół bóstw w religii politeistycznej, czyli starożytnych Rzymian. Drugie to nazwa świątyni poświęconej wszystkim bogom. Oznacza to, że mieszkańcy osady Rzym mogli w jednym budynku złożyć ofiarę wszystkim bogom. Panteon jest zbitką dwóch słów z greki – pan, które oznacza wszystko i theoi, które oznacza bogowie. W dokładnym tłumaczeniu słowo znaczy miejsce poświęcone wszystkim bogom.

Panteon a Partenon

Panteon w Rzymie i Partenon w Atenach w nazwie różnią się tylko jedną literą, ale w rzeczywistości różnic jest więcej.

• Lokalizacja. Pantheon znajduje się w Rzymie i jest świątynią poświęconą wszystkim bogom. Parteon znajduje się w Atenach i jest poświęcony tylko Atenie.
• Kształt budowli. Rzymski panteon ma kształt portyku z potrójną kolumnadą i rotundy. Partenon ateński ma kształt prostokąta, który otoczono ze wszystkich stron pojedynczą kolumnadą.
• Bóg, który w świątyni „przebywa”. Rzymski panteon był świątynią poświęconą wszystkim bogom. Partenon wybudowano ku czci tylko jednej bogini – Ateny.

Panteon – historia

Panteon jest jedyną w Europie zachowaną w prawie idealnej formie budowlą ze starożytności. Od tamtego czasu nie zmienił swojej funkcji i nadal jest miejscem kultu. Pantheon wybudowano na polu Marsowym i ten, który można oglądać współcześnie jest trzecią budowlą w tym stylu na tym miejscu. Ciekawostką jest, że jest to jedna z nielicznych budowli starożytnych przejęta przez chrześcijan, ale nie przebudowywana. Jedynie w XIX-stym wieku usunięto z niej różne nowe elementy i dzięki temu wygląda tak, jak pierwszego dnia użytkowania kilka tysięcy lat temu.

Pierwsza budowla powstała w latach 27–25 p.n.e. z polecenia Marka Agrypy. Miała to być budowla triumfalna po bitwie pod Akcjum. Była to budowla na planie prostokąta. Ta wersja rzymskiego panteonu spłonęła w 80 roku. Gdy Rzymem rządził Domicjan świątynię odbudowano. Ok. 110 roku w budowlę uderzył piorun i kolejny raz spłonęła.

Trzecia odbudowa zaczęła się w 117 roku. Zainicjował ją Trajan, ale nie zobaczył realizacji swojego pomysłu. Ostatecznie w 125 roku budowę zakończył Hadrian. Nie umieszczał on na budowlach swojego imienia, stąd też inskrypcja nad wejściem, która jako budowniczego wskazuje Marka Agrypę. Budową prawdopodobnie kierował Apolodoros z Damaszku.

Ciekawym faktem jest, że Panteon w Rzymie podobnie jak wiele innych świątyń pogańskich zawłaszczyło chrześcijaństwo, ponieważ stał się kościołem chrześcijańskim. Od XVII wieku nosi tytuł Bazyliki Najświętszej Marii Panny od Męczenników.

W XIV wieku Panteon w Rzymie zamieniono na fortecę. W czasach renesansu budowlę odnowiono.

Sprawdź ranking: Najlepszy głośnik bluetooth

Panteon w Rzymie – architektura

Panteon to rotunda o średnicy ok. 44 m. Jej wysokość jest taka sama. Przed wejściem znajduje się dobudówka z 16 korynckimi kolumnami w 3 rzędach. W pierwszym z nich kolumn jest 8 w kolejnych po 4. Nad kolumnadą znajduje się tympanon, czyli detal architektoniczny będący trójkątem.

Panteon w Rzymie ma wiele ciekawych cech. Jedną z nich jest to, że mimo rozmiarów, budowla ma lekką formę. Konstrukcję usztywniono żebrami, które zostały wyłożone kasetonami. W ścianach znajdują się półkoliste i prostokątne wnęki, które funkcjonują jako kaplice grobowe.

Materiały, które wykorzystano do budowy świątyni to niezbrojony beton z monolitu na kopule, pierścienie dociążające płaszcz ułożone schodkowo oraz marmur na posadzce. W centralnej części wnętrza znajdował się ołtarz, na którym składano ofiary – poświęcone i później palone zwierzęta. Dym z ofiary unosił się w świątyni i wydostawał na zewnątrz przez oculusa, zwanego „wszystkowidzącym okiem niebios”.

Oculus rzymskiego Panteonu

Oculus to najczęściej okrągły otwór w suficie, przez który wpada światło. Oprócz wpuszczania światła do często zaciemnionego wnętrza oculus był symbolem łączności nieba – siedziby bogów z ziemią. Oculus w rzymskim panteonie jest duży – ma ok. 9 m średnicy. Nie jest przeszklony, wiec podczas deszczu woda leje się do świątyni.

Astrologowie zauważyli ciekawy fakt. W południe światło wpadające przez oculusa do Pantheonu zatrzymuje się w innym miejscu świątyni. Inni badacze uważają, że rzymski Panteon jest specyficznym zegarem słonecznym. Według legend oculus powstał gdy…diabeł uciekał ze świątyni. Ponoć wyskoczył przez sufit, robiąc ogromną dziurę, czyli oculusa. Inna legenda, bardziej zakorzeniona w chrześcijaństwie mówi, że gdy budowlę konserwowano, siedem pogańskich demonów uciekło przez sufit, robiąc w nim sporych rozmiarów dziurę.

Zobacz także: Koloseum w Rzymie – największy starożytny amfiteatr na świecie

Kaplice oraz grobowce

Kapliczki na planie prostokąta i nisze na planie półkola w ścianach Panteonu uzupełniają się. Służą jako grobowce. W pierwszej z kaplic można zobaczyć grobowiec Perina vel Vagi – drugiego ze słynnych asystentów Rafaela. Kolejny grobowiec to grobowiec Baltazara Peruziego – malarza i architekta.

Druga kaplica to grób króla Humberta I i królowej Małgorzaty. Humbert I był synem króla Emmanuela II – zjednoczyciela Włoch. Pomiędzy kaplicą, w której pochowano króla i jego żonę, a kolejną kaplicą znajduje się grób Rafaela i jego narzeczonej.

Gdzie znajduje się Panteon?

Z Polski do Wiecznego Miasta można bez większych trudności dolecieć ze wszystkich portów lotniczych. Panteon rzymski znajduje się na placu Piazza della Rotonda w centrum Rzymu. Do Panteonu można dostać się na kilka sposobów:

• pieszo z Piazza Navona,
• autobusem linii nr 30,40,62,64,81,87 i 492, wysiadając na przystanku Largo di Torre Argentina,
• metrem, wysiadając na stacji Barberini lub Colosseum.

Zwiedzanie Panteonu – praktyczne wskazówki

Planując zwiedzanie lepiej jest tak ułożyć plan dnia, by do panteonu rzymskiego wejść późnym popołudniem lub rano, ponieważ w środku dnia znajdują się tam tłumy zwiedzających. Ostatnie wejście jest możliwe na 15 min. przed zamknięciem. W okolicach Pantheonu znajduje się sporo restauracji, więc po zwiedzaniu można zjeść pyszny obiad w okolicy.

Kup wycieczkę z audioprzewodnikiem

Okolice Panteonu to również centrum historycznego Rzymu – wąskie i kręte uliczki, w których można się zgubić, ale i zawędrować do jednej z kawiarni na pyszną kawę. Wokół Panteonu rozciąga się Pigna, czyli Szyszka będąca jedną z dzielnic Rzymu. Nazwa pochodzi od szyszki, która znajdowała się niedaleko rzymskiego panteonu. W dzielnicy można zobaczyć:

1. Plac Largo di Torre Argentina – pozostałości starożytnych budowli odkryto tutaj w XX-stym wieku. Decyzję o niemodyfikowaniu terenu w 1928 roku podjął Mussolini. Podczas prac odkrywkowych wyłoniła się Arena Sacra. To miejsce w rodzaj placu otoczonego ruinami 4-rech świątyń z czasów Republiki rzymskiej. Są to ruiny świątyń poświęconych: Juturnie, Fortunie, Feronii i Lari Permarini.
2. Wieża Tore del Papito i Teatro Argentina – wieża to pozostałość po jednej z rezydencji. Teatro Argentina to budynek z 1732 roku. Budynek ma 5 łukowatych wejść, które są zwieńczone oknami.
3. Term Agryppy – ruiny najstarszych publicznych łaźni rzymskich.
4. Kościół st. Chiara – ufundowany w 1582 roku przez Karola Boromeusza. Naprzeciwko stoi dom, w którym św. Katarzyna ze Sieny spędziła ostatnie lata życia. Wewnątrz znajduje się zachowany pokój, w którym zmarła z oryginalnym XVI-wiecznym stropem.
5. Albergo del Sole – najstarszy miejski hotel. Pierwsze wzmianki pochodzą z 1467 roku. Gośćmi hotelu byli m.in. Hrabia Cagliostro – alchemik i wolnomularz, Ludovico Ariosto oraz Pietro Mascagni.

Panteon w Rzymie – bilety i godziny otwarcia

Panteon można zwiedzić od poniedziałku do soboty w godzinach 8.30 –19.30, a w niedziele od 9.00–18.00 z kilkoma wyjątkami, którymi są:

1. 1 stycznia,
2. 1 maja,
3. 25 grudnia,
4. sobota 15.30 i niedziela 10.30 (godziny odprawiania Mszy).

Dodatkowo trzeba pamiętać o tym, że w święta wypadające poza niedzielą panteon w Rzymie można zwiedzać od 9.00–13.00. Wejście jest bezpłatne, jednak planowane są zmiany – wprowadzenie drobnej opłaty, więc warto śledzić stronę główną placówki.

Zobacz także: Ołtarz Ojczyzny (Altare della Patria) – monument upamiętniający zjednoczenie Włoch

Plac Piazza della Rotonda i fontanna

Piazza della Rotonda, czyli plac Rotundy to miejsce, w którym stoi Fontana del Pantheon. To Barokowa fontanna, którą w 1575 roku zamówił papież Grzegorz XIII, a wyrzeźbił Filippo Barignioni. W centrum fontanny stoi obelisk, który pochodzi z Egiptu. Jest datowany na XIII wiek p.n.e.

Panteon – ciekawostki

1. Rzymianie uważali panteon za siedzibę 7 demonów.
2. W Zielone Świątki przez oculus do wnętrza Panteonu wpadają płatki róż. To niezwykły deszcz, który jest piękny i romantyczny.
3. Ścianę z żółtego marmuru przecina 7 równomiernie rozmieszczonych wnęk dedykowanych 7 bogom: Marsowi, Jowiszowi, Neptunowi, Wenus, Merkuremu, Plutonowi i Asturnowi.
4. Konstrukcją inspirował się Michał Anioł, projektując kopułę Bazyliki św. Piotra.
5. Każda kolumna w przedsionku Panteonu została wykuta z jednego kawałka monolitu.
6. Panteon ma genialną akustykę.
7. Papież Urban VIII kazał zabrać dźwigary z brązu z Panteonu, przetopił i wykorzystał w budowie 80-ciu armat w Zamku Świętego Anioła.
8. Panteon jest największą budowlą kopułową na świecie.