Naczelna atrakcja Krakowa, niegdyś siedziba królów Polski o historycznych wnętrzach i ogromnych zasobach muzealnych. Zamek Królewski na Wawelu to owiany legendami zabytek, na którego zwiedzanie warto poświęcić przynajmniej jeden dzień. Zobacz, jakie tajemnice kryje kompleks zamkowy i co czeka Cię na wapiennym wzgórzu Krakowa!
Obronno – rezydencyjna budowla i jej historia
Spis treści
Zamek Królewski w Krakowie to zabytek niezwykle ważny dla historii Polski. Leży na wapiennym Wzgórzu Wawel, na którym osiedlano się już za czasów paleolitu, a średniowieczne legendy opowiadają historię smoka, kryjącego się w tamtejszej jaskini. Wawel przez wieki stanowił siedzibę władców Polski, między innymi Mieszka I, Bolesława Chrobrego i Kazimierza Odnowiciela. Oprócz funkcji politycznych pełnił funkcję ośrodka chrześcijaństwa, a na jego ziemiach powstało wiele budowli sakralnych. Sam zamek powstał w średniowieczu, na przełomie XI i XII wieku i posiadał typowe dla tamtego okresu funkcje obronne. Następnie został rozbudowany między innymi przez króla Władysława Łokietka, który koronował się w wawelskiej katedrze jako pierwszy polski władca. Czasy swojej świetności Wawel zawdzięcza między innymi Kazimierzowi Wielkiemu oraz królowej Jadwidze Andegaweńskiej.
XVI wiek przyniósł zamkowi rozbudowę na styl renesansowy, jednak nie zatracił on swojego obronnego charakteru. Wzniesiono nowy pałac, Kaplicę Zygmuntowską, a Zamek na Wawelu stał się jednym z ważniejszych w Europie ośrodków humanizmu. Niestety Zamek Królewski podczas najazdu szwedzkiego uległ zniszczeniu w wyniku pożaru, a następnie został ograbiony. Pod koniec XVI wieku król Zygmunt III Waza postanowił o przeniesieniu stolicy Polski do Warszawy, a pod koniec XVIII wieku królewska siedziba znajdowała się już w rękach Austriaków, którzy zamienili ją w koszary swojej armii. Zamek odzyskano w 1905 roku i rozpoczęto jego odbudowę. W kolejnych latach udało się przywrócić dzieła sztuki wywiezione przez zaborców podczas I wojny światowej. W trakcie II wojny światowej Zamek Królewski stanowił siedzibę Hansa Franka – generalnego gubernatora okupowanych ziem polskich. Zabytek o skomplikowanej i wielowątkowej historii obecnie pełni rolę muzeum, a w 1978 roku wraz z innymi obszarami Krakowa został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Zamek Królewski – stałe wystawy w muzeum
Muzeum Zamku Królewskiego to jedno z najważniejszych muzeów w Polsce o niepodważalnej wartości historycznej i kulturalnej. W miejscowych zbiorach znajdują się między innymi obrazy, rzeźby i meble. Obiekt udostępnia również wystawę sztuki wschodniej oraz słynne arrasy zakupione przez Zygmunta Augusta. W Muzeum Zamku Królewskiego znajduje się pięć stałych wystaw. Są one niezwykle rozbudowane, czyniąc zwiedzanie Wawelu podróżą przez karty polskiej historii.
Zobacz także: Kraków – atrakcje i zabytki, które musisz zobaczyć!
- Reprezentacyjne Komnaty Królewskie
Sztandarowa wystawa muzeum, obejmująca wnętrza sali zamkowych, reprezentujące rezydencję monarszą XVI i XVII wieku. Do ekspozycji należy kolekcja renesansowych mebli włoskich, późnobarokowe piece, obrazy, w tym portrety władców Polski oraz tak zwane arrasy wawelskie, stworzone dla króla Zygmunta Augusta według projektów niderlandzkich artystów.
- Skarbiec Koronny i Zbrojownia
Od XV wieku na terenie Wawelu mieścił się Skarbiec Koronny, w którym składowano insygnia należące do królów Polski. Zwiedzający mogli podziwiać między innymi korony wykonane ze złota, berła i miecze. Zbiory stale powiększano o dary dyplomatyczne oraz zapisy monarchów. W 1795 roku Skarbiec został ograbiony przez Prusaków, a obecnie znajdują się w nim dzieła sztuki, broń, zbroje, trofea wojenne i odzyskane pozostałości dawnego Skarbca Koronnego.
- Sztuka Wschodu. Namioty tureckie
Niektórych może zdziwić fakt, że na krakowskim Wawelu znajdują się dzieła sztuki, mające swoje korzenie na Bliskim i Dalekim Wschodzie. Sprowadzono je na Wawel w wyniku kontaktów handlowych i konfliktów militarnych Polski. Ekspozycję tworzą między innymi jedwabie, kobierce i makaty, pochodzące z Turcji, Krymu, Iranu i Kaukazu. Odwiedzający mogą także podziwiać kolekcje porcelany z Chin i Japonii. Najważniejszym elementem wystawy są trofea, pochodzące z czasów odsieczy wiedeńskiej, w tym wielobarwne namioty tureckie.
- Wawel Zaginiony
Ta stała wystawa została udostępniona zwiedzającym w 1975 roku. Odnosi się do historii Wzgórza Wawelskiego, prezentując średniowieczne eksponaty archeologiczne i zabytki architektury. Głównym elementem wystawy jest Rotunda św. Feliksa i św. Adaukta, która stanowi jedną z najstarszych budowli kamiennych w Polsce, reprezentując architekturę przedromańską. Ciekawym elementem ekspozycji są fragmenty wyposażenia kuchni królewskiej z XVI wieku.
- Wawel Odzyskany
Wystawa mieści się w średniowiecznych wnętrzach gotyckich domów. To najnowsza i zarazem najnowocześniejsza ekspozycja, która prezentuje eksponaty pochodzące z 1795 roku, aż do czasów współczesnych. Jej tematyka odnosi się do historii odzyskania zajętej przez Austriaków siedziby królewskiej oraz długoletnich starań o jej odbudowę. Zwiedzającym udostępniono zdjęcia, dokumenty archiwalne oraz pamiątki z różnych epok Wawelu. Wystawę dopełniają rozbudowane prezentacje multimedialne.
Oprócz wystaw stałych, zwiedzającym regularnie udostępniane są ekspozycje czasowe, prezentujące między innymi słynne dzieła malarskie.
Wyjątkowe przedmioty w Zamku Królewskim
Zwiedzanie Muzeum Zamku Królewskiego umożliwia styczność z eksponatami mającymi fundamentalną wartość dla polskiej historii. Najważniejszym z insygniów królewskich, znajdujących się na Wawelu jest Szczerbiec. To jedyne ocalałe insygnium koronacyjne, pochodzące z czasów dynastii Piastów. Warto zwrócić uwagę na wcześniej wspomnianą kolekcję arrasów króla Zygmunta II Augusta, którą stworzono w XVI wieku w Brukseli. Kolekcja przedstawia sceny biblijne, pejzaże i groteski, stanowiąc jedną z najważniejszych kolekcji arrasów na świecie.
Niezwykłymi eksponatami w Zamku Królewskim są XVI-wieczne włoskie meble, w tym bogato zdobione skrzynie. Zachwyca także kolekcja złotnictwa, której nowym eksponatem będzie „Figura Lwa”, zakupiona w 2021 roku. Lwa, czyli zatyczkę do luksusowego naczynia wykonał około 1600 roku słynny augsburski złotnik. Przedmiot jest określany jako arcydzieło złotnictwa, a w 2022 roku zostanie udostępniony zwiedzającym w Nowym Skarbcu Koronnym. Wyjątkowa jest również kolekcja porcelany, pochodząca z Królewskiej Manufaktury w Miśni. Składają się na nią między innymi serwisy Pierwszych Ministrów króla Augusta III oraz królowej Francji Marii Leszczyńskiej. To najważniejszy tego typu zbiór w kraju.
Ogrody królewskie
Ogrody Królewskie, stworzone na wzór pierwotnych ogrodów wawelskich udostępniono zwiedzającym w 2005 roku. Projektując ogrody, czerpano ze wzmianek źródłowych i dokumentów zamkowych. Kompozycje krzewów i kwiatów są umiejscowione między elewacją zamku a obwodem jego fortyfikacji. Przez ogród przebiegają ceglane ścieżki, a rośliny prezentowane są w podwyższonych rabatach. Dzięki ikonografii i wynikom badań archeologicznych udało się zachować pierwotny, renesansowy klimat ogrodu. Posadzono różne odmiany ziół, bukszpan, róże oraz wybudowano drewnianą altanę. Na element ogrodu ozdobnego składa się również charakterystyczny dla epoki renesansu sad oraz winorośle nawiązujące do szesnastowiecznej tradycji upraw na Wawelu.
Smocza jama
Nieodłącznym elementem licznych legend o krakowskim Wawelu jest smok, który miał zamieszkiwać tamtejszą naturalną jaskinię. Wejście do smoczej jamy znajduje się w pobliżu baszty Złodziejskiej. Trasa turystyczna przebiegająca przez jaskinię ma 81 metrów długości i obejmuje trzy komory. Co ciekawe, w XVII i XVIII wieku dwie z nich pełniły funkcję sal pobliskiej karczmy. To świetna atrakcja szczególnie dla dzieci, które z pewnością zaciekawią opowieści o Smoku Wawelskim, pokonanym przez krakowskiego szewca. Zwiedzanie smoczej jamy to trasa sezonowa, czynna od maja do października. Bilet wstępu kosztuje 7 zł.
Zobacz także: Smok wawelski – symbol Krakowa, znany już od średniowiecznych legend
Godziny, ceny biletów wstępu, rezerwacje
Na Wzgórzu Wawelskim funkcjonują dwie odrębne instytucje: Katedra i Zamek Królewski na Wawelu. Bilety do Zamku Królewskiego kupisz w kasach w Centrum Promocji i Informacji, przy Bramie Herbowej oraz na oficjalnej stronie internetowej Zamku. Cennik różni się w zależności od wystawy. Wstęp na trzy wystawy stałe w poniedziałki od 9:30 do 13:00 (Skarbiec Koronny i Zbrojownia, Wawel Zaginiony i Wawel Odzyskany) jest bezpłatny. W pozostałe dni tygodnia za wejście do Skarbca Koronnego i Zbrojowni należy zapłacić 25 zł za bilet normalny i 15 zł za bilet ulgowy. Większość wystaw dostępnych odpłatnie od wtorku do niedzieli jest otwarta w godzinach 9:30 – 17:00. Zwiedzanie niektórych ekspozycji jest możliwe wyłącznie z przewodnikiem i przebiega według indywidualnego harmonogramu.
W celu rezerwacji godzin zwiedzania należy skierować się do Biura Rezerwacji. Ceny wstępu na wszystkie wystawy Wawelu, godziny otwarcia i informacje o zmianach funkcjonowania placówek są na bieżąco publikowane na stronie internetowej Zamku Królewskiego.
Jak dojechać i gdzie zaparkować?
Obiekt znajduje się w centrum Krakowa w dzielnicy Stare Miasto, niedaleko Rynku Głównego i dworca. Poruszając się komunikacją miejską, z łatwością dotrzesz do celu, wysiadając na przystanku Wawel w przypadku tramwajów lub na przystanku Jubilat w przypadku autobusów.
Poruszając się samochodem, skorzystasz z płatnych parkingów podziemnych przy Muzeum Narodowym lub bliżej – przy Placu Na Groblach. Możesz spróbować zatrzymać się na jednym z płatnych miejsc parkingowych, wzdłuż ulic Smoczej i Bernardyńskiej, jednak znalezienie wolnego miejsca może być niezwykle trudne, szczególnie podczas sezonu turystycznego.
Wizyta w dawnej stolicy Polski z historycznym Wawelem to obowiązkowy cel podróży po kraju nad Wisłą. Insygnia królewskie i majestatyczne wnętrza zachwycą nie tylko znawców historii, ale i każdego, kto choć trochę chce poznać znaczący element kultury i państwowości Polski.
