O Pustyni Błędowskiej, która jest nazywana polską Saharą, krąży wiele legend. Nic dziwnego! Mnóstwo ludzi zastanawia fakt, że w naszym kraju znajduje się pustynia, która w dodatku jest największą w Europie. Wśród największych atrakcji w okolicy można wyróżnić liczne ruiny zamków, park wodny oraz park miniatur. Skąd się wzięła i co warto o niej wiedzieć? Tego wszystkiego dowiesz się z naszego artykułu — zaplanuj swoją wycieczkę już dziś!
Skąd wzięła się pustynia w samym środku Polski?
Spis treści
Pustynia Błędowska zajmuje powierzchnię 33 kilometrów kwadratowych. Leży na granicy Wyżyny Śląskiej i Olkuskiej. Całkowita długość pustyni to około 10 kilometrów! Przez teren przepływa rzeka Biała Przemsza, która dzieli pustynię na dwie części: północną i południową. Warto wiedzieć również o tym, że Pustynia zawiera się w granicach Parku Narodowego Orlich Gniazd, zdobywając więc kolejne miejsca związane ze Szlakiem Orlich Gniazd, nie można zapomnieć o Pustyni Błędowskiej!
Kiedyś Pustynia Błędowska była wykorzystywana jako poligon wojskowy. Do dziś niektóre części należą do wojska, a teren na nie jest wzbroniony. W czasie II Wojny Światowej swoje ćwiczenia miały tam grupy hitlerowskie „Afrika Korps”. Nawet obecnie można odnaleźć na pustyni wiele śladów bądź przedmiotów pochodzących z tego okresu.
O dokładnym powstaniu tego miejsca krąży wiele legend. Może poznanie ich pozwoli odpowiedzieć na pytania dotyczące tego, skąd w południowych rejonach Polski znalazł się piasek pochodzący z Bałtyku?
Legenda związana z Pustynią Błędowską
Jedna z legend dotyczy Olkusza, który znajduje się blisko Pustyni. Mówi się, że znajdowała się tam siedziba diabłów, które chowały swoje skarby pod ziemią. Blisko ich siedliska odkryto bogate złoża ołowiu i srebra. Mieszkańcy nie czekali więc długo i zaczęli kopać, aby odnaleźć jak najwięcej surowców. Bardzo rozzłościło to diabły, które nie mogły zaznać ani chwili spokoju.
Najważniejszy z diabłów zadecydował, że trzeba przykryć surowce piachem, aby żadne człowiek ich nie znalazł. Skąd wzięły tak ogromne ilości piasku? Legenda głosi, że diabły użyły piasku pochodzącego z nadmorskich brzegów. Do wykonania zadania wyznaczono najmłodsze stworzenie. Długi czas męczył się z napełnieniem ogromnego worka piaskiem, wiedział jednak, że działa w słuszne sprawie. Spędził nad morzem kilka godzin, nazbierał tyle piasku, że trudno było mu się podnieść z tak ciężkim workiem.
Młody diabeł jednak się nie poddał i wkrótce wyruszył z powrotem do Olkusza. Już zbliżał się do siedziby swej rodziny, już widział wszystkich członków… Nagle — zahaczył workiem o wieżę kościoła i cały piach się wysypał. Legenda głosi, że to właśnie z tego piasku powstała największa pustynia w Europie, zwana Pustynią Błędowską.
Jeszcze na początku XX wieku zdarzały się przypadki burz piaskowych oraz fatamorgany. Co więcej, pustynia stała się scenografią do ekranizacji „W pustyni i w puszczy”.
Pustynia Błędowska – dojazd
Pustynia Błędowska znajduje się w pobliżu Olkusza, na granicy dwóch województw: małopolskiego i śląskiego. Teren, który jest uznawany za pustynię, ciągnie się od Dąbrowy Górniczej do Kluczy i Chechła. Mieści się w odległości 50 kilometrów od Krakowa i 45 kilometrów od Katowic. Jak do niej dotrzeć?
Najlepiej za punkt orientacyjny obrać Olkusz i kierować się drogą krajową nr 94. Kiedy już wjedziesz do tego miasta, następnym celem powinna być wieś Klucze, aby do niej dotrzeć, kieruj się drogą wojewódzką nr 791. Zarówno w Kluczach, jak i Chechle, które znajduje się bardzo blisko, znajdują się tabliczki informacyjne oraz znaki, dzięki którym bez problemu dotrzesz na jeden z parkingów obok Pustyni.
Na Pustynię Błędowską można również dojechać z Katowic, kierując się na Sosnowiec. Kolejnym przystankiem powinien być Olkusz, a potem Chechło. Alternatywna trasa prowadzi z Częstochowy. Należy jechać wzdłuż drogi S1 w stronę Bielska-Białej, a potem do Chechła drogą E40.
Punkty widokowe Pustyni Błędowskiej
Najbardziej znany punkt widokowy – Dąbrówka – to jedno z trzech miejsc, gdzie można podziwiać panoramę całej pustyni. Każde z miejsc ma swój niepowtarzalny klimat i zdobywa serca turystów zupełnie odmiennymi aspektami. Czubatka to piękne wzgórze, Dąbrówka najlepiej oddaje klimat pustynny, a Róża Wiatrów pełni funkcję edukacyjną. Warto pamiętać, że wszystkie miejsca są przystosowane do wózków, więc bez problemu zwiedzisz je z młodszymi dziećmi. Uda Ci się odwiedzić wszystkie te punkty podczas jednej wycieczki?
Czubatka w Kluczach
Góra Czubatka znajduje się na wysokości 382 m n.p.m. w miejscowości Klucze. Lokalni mieszkańcy określają wzgórze też inną nazwą – Jałowce. Na szczycie są miejsca, aby w spokoju odpocząć, zjeść oraz napić się przed dalszą podróżą. Jest tam również bezpłatny parking, który pomieści sporo aut, choć i tak najlepiej przyjechać przed godziną 12:00, aby mieć pewność, że znajdzie się miejsce dla siebie.
Ten punkt widokowy robi szczególne wrażenie podczas zachodu słońca. Można stanąć na altance i podziwiać panoramę pustyni. Może uda Ci się wypatrzeć również kolejne dzielnice Dąbrowy Górniczej?
Obok Czubatki biegnie żółty szlak, który prowadzi w okolice Stawu Zielonego. Jeśli zdecydujesz się na godzinny spacer, z łatwością dotrzesz do Róży Wiatrów, czyli innego punktu widokowego.
Dąbrówka w Chechle
Wzgórze Dąbrówka znajduje się w Chechle na granicy województwa małopolskiego i śląskiego. Pozwala na spoglądanie na Pustynię od północnej strony. To jedyny punkt widokowy, na którym można poczuć się jak na prawdziwej Saharze. Jest tam dużo piasku, choć sama platforma, skąd rozciąga się piękny widok, jest metalowa. Nie trzeba więc stąpać po piasku, aby podziwiać panoramę.
Co jeszcze znajduje się na szczycie? Bunkier, który powstał w czasie trwania II Wojny Światowej. Na pierwszy rzut oka nie wiąże się go jednak z tym okresem, ponieważ jest ładnie pomalowany i wzbudza raczej uśmiech niż smutek. Ze szczytu można też oglądać skoki spadochronowe.
Choć ze szczytu Dąbrówki nie da się obejrzeć aż tak szerokiej panoramy, jak z Czubatki, zdecydowanie warto się na nią wspiąć. Góra w Chechle to jedyny punkt, na którym faktycznie można poczuć klimat, jaki ma największa pustynia w Europie!
Pustynia Błędowska – Róża Wiatrów
Róża Wiatrów to punkt widokowy, który został w całości zbudowany z drewna. Ma wskazać turystom odpowiednie ścieżki do zwiedzania pustyni. Zapobiega więc wchodzeniu na piasek i pojawiającym się przez to zniszczeniom. Najlepszy widok jest z altan, które znajdują się w centrum „tarasu” widokowego. Specjalnie przygotowane tabliczki informacyjne, opowiadają historię Pustyni, ale też opisują bioróżnorodność okolicznych terenów.
Obok Róży Wiatrów stworzono też miejsce przeznaczone dla gastronomii. Jest to więc świetne miejsce, aby zjeść obiad na pustyni! Warto pamiętać również o tym, że zwiedzanie pustyni jest dozwolone bezpłatnie przez cały rok.
Ten punkt widokowy powstał w 2018 roku. Często odbywają się tam koncerty, festiwale oraz inne wydarzenia kulturalne. Zaplanuj swój wyjazd tak, aby trafić na jedno z nich!
Pustynia Błędowska – szlaki, które przyciągają wielu turystów
Pustynia Błędowska to miejsce, które przyciąga tłumy turystów każdego roku. Po piasku nie wolno jeździć samochodem, motocyklem, a nawet quadem. Jak poznać wszystkie jej walory? Dla wszystkich miłośników pieszych wędrówek utworzono szlaki turystyczne, które pozwalają wszystkie tajemnice polskiej Sahary!
Szlak żółty, zwany Szlakiem Pustynnym PTTK, biegnie przez Lasy Błędowskie, brzegi Białej Przemszy, Klucze i popularny punkt widokowy, wzgórze Maniakówka, gdzie znajduje się wyciąg narciarski, Zalesie, Golczowice oraz Stoki Kwaśniowskie. Idąc tym szlakiem, dotrzesz również do ruin strażnicy w Ryczowie.
W momencie wędrówki wzdłuż żółtego szlaku trafia się też na czerwony szlak, który ciągnie się w okolicy Kościoła w Błędowie. Wybierając tę drogę, musisz przygotować się na polne drogi, leśne ścieżki oraz piękne krajobrazy!
Popularnym szlakiem jest również ten o nazwie Pętla. To trasa edukacyjna o długości 2,5 kilometra. Pokonanie go zajmuje około 40 minut, jednak zdecydowanie warto się nim przejść. Pozwala na podziwianie pustyni z punktu widokowego w Chechle – to świetne miejsce na chwilę odpoczynku!
Nie zapomniano również o wielbicielach jazdy konnej. Pomarańczowy Transjurajski Szlak Konny PTTK jest podzielony na kilka etapów, wiele z nich ciągnie się na ponad 20-30 kilometrów. Rozpoczyna się w Krakowie, natomiast ostatnią stacją jest dzielnica Mirów w Częstochowie.
Pustynia Błędowska – mapa atrakcji okolicy
Pustynia Błędowska i atrakcje, które oferuje, to świetne miejsce na rodzinny weekendowy wyjazd. Szlak Orlich Gniazd w paru miejscach jest niemożliwy do pokonania samochodem, zatem warto przygotować się na pieszą wędrówkę. Co odwiedzisz jako pierwsze: Zamek Ogrodzieniec, Park Miniatur czy rynek w Pilicy? Poznaj mapę atrakcji i zaplanuj swoją wycieczkę!
Zamek Ogrodzieniec w Podzamczu
Zamek Ogrodzieniec powstał za czasów panowania Kazimierza Wielkiego, które przypadły na XIV wiek. Został dwukrotnie zdobyty przez Szwedów, którzy za każdym razem dokonywali również spalenia murów. Od czasu potopu szwedzkiego w XVII wieku, zamek nigdy nie odzyskał pierwotnego wdzięku i kształtu. Dokonano kilku renowacji, jednak do dziś przetrwały jedynie ruiny.
W trakcie zwiedzania przechodzi się przez najważniejsze miejsca związane z historią zamku. Pierwszym obiektem jest amfiteatr ze sceną plenerową oraz znajdujące się w okolicy skały. Jedne z nich kształtem przypominają niedźwiedzia oraz dwie siostry. Wśród kamieni można dostrzec również wejście do jaskini, która jest nazywana Męczarnią Warszyckiego. Obok otworzono wystawę, która przedstawia najpopularniejsze narzędzia tortur pochodzące z różnych okresów historycznych.
Więcej o Zamek w Ogrodzieńcu przeczytasz w naszym artykule: Zamek Ogrodzieniec – najsłynniejszy z zamków na Szlaku Orlich Gniazd
Podczas zwiedzania odwiedza się również prywatne izby, np. sypialnię Bonera, który był jednym z właścicieli zamku. Za czasów panowania Jagiellonów, to właśnie jego rodzina była uznawana za jedną z najbogatszych.
Przechodząc tajemnym przejściem przez bibliotekę, można dostać się na ganek oraz przejść do wieży widokowej. Stamtąd da się trafić również do izb rycerskich – współcześnie mieści się tam Muzeum Zamkowe.
Zamek Ogrodzieniec można zwiedzać w godzinach 10:00-18:00 od poniedziałku do piątku oraz do 19:00 w weekendy. Zwiedzanie uzależnione jest od warunków atmosferycznych, więc jeśli pada śnieg lub występują inne niekorzystne zjawiska pogodowe, zamek może zostać zamknięty dla zwiedzających.
Cena biletu zależy od jego rodzaju oraz od liczby miejsc, które chce się zwiedzić. Jeżeli chcesz obejrzeć jedynie wnętrze zamku, bilet normalny kosztuje 19 zł, zaś ulgowy 13 zł. Zwiedzanie Grodu na Górze Birów kosztuje natomiast analogicznie 7 zł lub 5 zł. Można kupić również bilet łączony, który pozwala na zwiedzanie obu miejsc – normalny jest w cenie 24 zł, a ulgowy 17 zł.
Park Miniatur Zamków Jurajskich w Podzamczu
Park Miniatur Zamków Jurajskich znajduje się bardzo blisko Zamku Ogrodzieniec. Co można zobaczy w parku? Makiety wszystkich zamków i fortyfikacji, które mieszczą się na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Modele są wykonane w skali 1:25. W samym sercu parku znajduje się również makieta ukazująca Jasną Górę.
Park Miniatur to też świetna okazja do obejrzenia replik broni lub maszyn oblężniczych. Wśród nich można wyróżnić na przykład katapultę oraz mechaniczną procę. Obie są przedstawione w naturalnych rozmiarach, przez co robią ogromne wrażenie zarówno na dorosłych, jak i najmłodszych odwiedzających.
Wejście do Parku Miniatur oraz jego zwiedzanie kosztuje 15 zł dla osoby dorosłej i 12 zł dla osób, które nie ukończyły 25. roku życia. Można również kupić bilet rodzinny w cenie 49 zł lub bilet łączony, który pozwala na odwiedzenie różnych atrakcji – Domu Strachów, Parku Doświadczeń Fizycznych lub Parku Rozrywki. Dzieci poniżej 4. roku życia mogą zwiedzać bezpłatnie.
Gród Królewski na Górze Birów w Podzamczu
Zrekonstruowany gród na Birowie oddaje charakter życia codziennego, które przeżywali nasi przodkowie żyjący za czasów pierwszych Piastów. To okazja do obejrzenia osady, której kolejne elementy były budowane z drewna, ziemi oraz kamieni. Ostatnia osada tego typu powstała na Górze Birów w XIII wieku. Podobno Wacław, król czeski, jest podejrzany o spalenie Birowa. Na terenie osady znaleziono monety, które zawierały jego podobiznę.
Najpiękniejszym elementem Birowa są skalne formacje i jaskinie – lokalni mieszkańcy nazywają ten obszar skalnym miastem. Nic dziwnego, jaskinie do dziś są miejscem zamieszkania dla wielu gatunków zwierząt, a kiedyś nawet dla ludzi. Kiedy archeolodzy przeszukiwali jaskinię, odnaleźli wiele zwierzęcych atrybutów, które świadczyły o ich obecności. Znaleziono również fragment złamanego ostrza, którego wytworzenie musiało nastąpić w paleolicie!
Centralnym punktem całego Grodu Królewskiego jest majdan, czyli plac znajdujący się między obwarowaniami. To właśnie w tym miejscu odbywały się spotkania towarzyskie, święta oraz przygotowania do walk.
Zamek Pilcza w Smoleniu
Legenda głosi, że zamek, z którego obecnie zostały już wyłącznie ruiny, był zamieszkiwany jeszcze przed naszą erą. Pierwsza oficjalna wzmianka o budowli pochodzi z XIII wieku, podano tam, że uległa zniszczeniu przez walki, które toczyli ze sobą królowie Władysław Łokietek i Wacław.
Otton z Pilczy podjął się wyremontowania zamku, jednak nastąpiło to dopiero w XIV wieku. Wtedy całą konstrukcję stanowiła w zasadzie kanciasta bryła oraz wieża. Obecnie to ruiny, ponieważ mury ucierpiały podczas potopu szwedzkiego i późniejszych najazdów austriackich. W 2013 roku podjęto się prób rekonstrukcji budowli. Centralnym punktem jest baszta, z której można podziwiać panoramę całego regionu.
Bilet normalny na zwiedzanie zamku Pilcza kosztuje 7 zł, natomiast za ulgowy trzeba zapłacić 5 zł.
Zegarowe Skały w Dolinie Wodącej
Zegarowe Skały to pomnik przyrody, który stanowi główną atrakcję Doliny Wodącej. Zegary powstały z ogromnych masywów skalnych, które są dość popularne na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Zegar to również nazwa największej z jaskiń, które można znaleźć w okolicy. Legenda głosi, że w Wigilię oraz podczas Nocy Świętojańskiej z jaskini dochodzą dźwięki bicia zegara.
Pośród skał zostały przeprowadzone liczne badania archeologiczne. Odkryto w nich ślady pochodzące nawet z paleolitu, a także narzędzia z kamienia oraz zwierzęce kości. Do Zegarowych Skał najszybciej dotrzesz czerwonym szlakiem Orlich Gniazd, który ciągnie się od strony zamku w Smoleniu.
Rynek w Pilicy
Rynek w Pilicy to centralne miejsce tego miasta. Dzięki średniowiecznemu układowi przyciąga wielu turystów, którzy chętnie robią sobie zdjęcia na tle kolejnych budynków. Na przykład obok Ratusza, który został postawiony w 2014 roku. Dlaczego tak późno skoro powstanie placu jest datowane na XIV wiek?
Pierwszy ratusz powstał w tym miejscu prawdopodobnie w XVII wieku, jednak został doszczętnie zniszczony w czasie potopu szwedzkiego. W 2000 roku odnaleziono mnóstwo przedmiotów z okresu istnienia budynku, więc postanowiono postawić nowy. Współczesna budowla jest zbudowana z cegieł, stropy natomiast są drewniane. Naprzeciw Ratusza znajduje się studnia, a w niedalekiej odległości można zwiedzić gotyckie budowle sakralne.
Pałac w Pilicy
Pałac stanął w Pilicy w 1602 roku. Wojciech Padniewski był pierwszym właścicielem budynku. Jego dalszej rozbudowy podjął się Jerzy Zbaraski, który przemienił pierwotną konstrukcję na włoską willę – wówczas największą w Polsce.
Zamek jest otoczony obronnymi murami. Niedaleko można również znaleźć kurhan powstańczy z 1863 roku. Upamiętniono również żołnierzy, którzy zginęli podczas II Wojny Światowej poprzez umieszczenie tabliczki. W pobliżu znajduje się też cmentarz wojenny z początków XX wieku, trafisz do niego, przechodząc przez alejkę między drzewami.
Ruiny pałacu znajdują się przy ul. Zamkowej w Pilicy. Można je zwiedzać przez cały rok w dowolnych godzinach.
Strażnica w Ryczowie
Strażnica powstała prawdopodobnie w XIV wieku. Miała być częścią fortyfikacji stworzonej w celu umocnienia granicy państwa. Mówi się, że za budowę odpowiadał Kazimierz Wielki, jednak wiele źródeł historycznych podaje, żeby nie łączyć władcy z tymi zabudowaniami. Obecnie w Ryczowie można oglądać jedynie ruiny strażnicy.
Po wyglądzie ruin można stwierdzić, że strażnica nie była zbyt duża. Stanowiła jedną z wielu warowni znajdujących się między zamkami w Podzamczu i Bydlinie. Pierwotnie strażnica została wzniesiona na skale, przez co stanowiła świetne zabezpieczenie przed wrogą armią. Przed wejściem rozciągał się dziedziniec, a wokół całego kompleksu rozciągała się fosa.
Aby dotrzeć do ruin, należy kierować się szlakami turystycznymi, na przykład niebieskim Szlakiem Warowni Jurajskich. Do wejścia na skałę może przydać się sprzęt wspinaczkowy!
Park Wodny JURA w Łazach
Pustynia Błędowska i atrakcje, które przyciągają najwięcej turystów to nie tylko zamki. Dużą popularnością cieszy się również Park Wodny „Jura”, który znajduje się w Łazach. Dobrze sprawdzi się jako miejsce zabaw dla dzieci, ale nie tylko. W ofercie można znaleźć między innymi saunę suchą, parową oraz działającą na podczerwień. Na terenie pływalni prowadzone są również profesjonalne zajęcia ze szkółki pływackiej.
Strefa basenowa podzielona jest na trzy części: basen sportowy, rekreacyjny, a także brodzik dla dzieci. W basenie rekreacyjnym znajdują się dodatkowe atrakcje, między innymi ławeczki i gejzery powietrzne oraz kurtyna wodna. Przeznaczono też kilka ścian na masaż wodno-powietrzny.
Cennik oraz godziny otwarcia Parku Wodnego JURA są zależne od kilku czynników. Za godzinę trzeba zapłacić:
- Od poniedziałku do piątku w godzinach 7:00-14:00, bilet normalny kosztuje 9 zł, natomiast ulgowy 7 zł. Od godziny 14:00 do 22:00 za wstęp zapłaci się odpowiednio 15 zł lub 12 zł.
- W soboty, niedziele i święta w godzinach niezależnie od pory dnia zapłacimy 17 zł za bilet normalny oraz 15 zł za ulgowy.
Jest również możliwość wykupienia biletu całodziennego, który nie jest ograniczony żadnymi ramami czasowymi. W dni powszednie bilet normalny kosztuje 38zł, natomiast ulgowy 31 zł. W weekendy cena wzrasta do 43 zł za wstęp dla osoby dorosłej oraz do 37 zł za bilet ulgowy.
Góra Chełm w Hutkach Kankach
Hutki Kanki to wieś leżąca w województwie małopolskim, dokładniej mówiąc – w gminie Łazy. Góra Chełm to rezerwat przyrody, który zajmuje powierzchnię około 20 hektarów. Centralnym punktem jest w nim wzgórze, które mieści się na wysokości 440 m n.p.m. Kiedy dotrzesz na szczyt, możesz podziwiać florę i faunę charakterystyczną dla regionu Jury Krakowsko-Częstochowskiej.
U stóp wzgórza można spacerować po borze sosnowym i kilku wzniesieniach. Wśród drzew najliczniejsze są jodły, jawory oraz klony. Jest również ponad 25 gatunków roślin chronionych. Uważaj, podczas wizyty w lesie możesz natknąć się na lisy oraz różnorodne ptaki. To mieszkanie zwierząt, zatem trzeba pamiętać, aby nie zachowywać się głośno i zbierać po sobie śmieci.
Przez rezerwat przebiega również ścieżka edukacyjna z tablicami informującymi o historii całego regionu oraz poszczególnych pomników przyrody, które są na terenie Góry Chełm. Szlak Tysiąclecia można przejść na piechotę lub przejechać rowerem.
