Stambuł położony jest na dwóch kontynentach, co zdecydowanie wpływa na jego różnorodność gospodarczą, kulturalną, a także społeczną. Dawny Konstantynopol sprawił, że zakochał się w nim Konstantyn Wielki, a obecnie rozkochuje w sobie miliony turystów każdego roku. Dowiedz się, które meczety powinna objąć twoja wycieczka. Jeżeli ciekawi cię, skąd cesarstwo miało wodę, kiedy ta z akweduktów została zakażona albo jak najszybciej dotrzeć do Turcji z Polski, koniecznie przeczytaj poniższe informacje!
Istanbuł – krótka historia miasta
Spis treści
W okolicach roku 660 r. p.n.e. nad Złotym Rogiem osiedlili się Grecy. Nazwali swoją siedzibę Byzantion. Za czasów cesarza Wespazjana siedziba stała się rzymską prowincją, a w 306 r. Konstantyn Wielki przeniósł tam stolicę cesarstwa z Rzymu. Miasto zaczęto nazywać Konstantynopolem, a niedługo potem stało się najbardziej strategicznym punktem imperium wschodniego.
Germańscy barbarzyńcy pokonali władcę zachodniego imperium, przez co wschodni cesarz stał się jedynym władcą rzymskim. Jednak spokój nie mógł trwać długo. Pojawił się konflikt między Kościołem rzymskim a konstantynopolitańskim, który z czasem eskalował. W 1054 r. doszło do rozłamu i Konstantynopol oddzielił się od kościoła w Rzymie – to wydarzenie znane jest w historii jako schizma wschodnia. Napięcia jednak nie ustały. W 1204 r. uczestnicy wyprawy krzyżowej dokonywali wielu zniszczeń, napadów, podpaleń, a także morderstw. Konstantynopol nigdy nie odzyskał dawnej potęgi.
W 1453 r. Mehmed II Zdobywca podbił Konstantynopol i przeniósł do niego stolicę Imperium Osmańskiego – od tego czasu miasto nazywane jest Istanbulem. Prężnie rozwijało się aż do XIX w. Kiedy pierwszym prezydentem nowo powstałej Republiki Turcji został Atatürk, stolicę przeniesiono do Ankary. Stambuł pozostał jednak kulturalnym sercem całego kraju.
Zachodnia część miasta znajduje się w Europie, zaś wschodnia w Azji. Większość instytucji handlowych znajduje się po stronie europejskiej, natomiast po drugiej stronie mieszczą się głównie gospodarstwa domowe i prywatne kwatery.
Meczety w Stambule
Panorama Stambułu składa się przede wszystkim z zachwycających minaretów, które pomagają w lokalizowaniu kolejnych meczetów. Za dnia mienią się w promieniach słońca, a w nocy dzięki oświetleniu ich sztuczną iluminacją, ich blask widać na niebie. Trudno wybrać, który meczet w mieście nad Bosforem jest najpiękniejszy, warto więc zwiedzić je wszystkie.
Przed wejściem do każdego z nich, należy pamiętać, że dla wyznawców islamu są to miejsca święte. Trzeba zasłonić ramiona i nogi, a kobiety powinny zasłonić włosy, zakładając na głowę chustę. Dostępne są do wypożyczenia przed wejściem do każdej ze świątyń. Przed wejściem trzeba też zdjąć buty i zostawić je w wyznaczonym miejscu. Do środka nie powinno się wchodzić w godzinach rytualnej modlitwy, która odmawiana jest 5 razy dziennie. Rozpoczyna ją nawoływanie muezzina z minaretu.
Hagia Sophia
Hagia Sophia pełniła już funkcję świątyni chrześcijańskiej, meczetu oraz muzeum. Obecnie znów uznano ją za świątynię muzułmańską. Budowla uważana jest za najwspanialszy obiekt architektury i budownictwa pierwszego tysiąclecia.
Zobacz także: Hagia Sophia – chrześcijański kościół, czy muzułmański meczet?
W okresie ikonoklazmu zakazano używania obrazów o tematyce religijnej, jedynym dopuszczalnym symbolem był krzyż. Wiele mozaik i obrazów, które znajdowały się w świątyni zniszczono lub pokryto gipsem. Później na utwardzonym tynku umieszczono symbole islamskie. Szwajcarsko-włoski duet architektów wiele z nich odkrył dopiero po czasie. Do momentu ponownej zmiany Hagii Sophii w meczet, trwały tam prace remontowe polegające na odkryciu fresków.
Wewnątrz znajduje się słynna kolumna zwana „płaczącą” lub „pocącą się”. Jest na niej umieszczona stela Grzegorza Cudotwórcy. W kolumnie znajduje się otwór, do którego można włożyć kciuk. Aby spełniło się życzenie, trzeba wykonać palcami obrót o 360 stopni bez wyciągania kciuka oraz sprawiając, żeby był ciągle wilgotny.
Błękitny Meczet
W Błękitnym Meczecie zachwyca przede wszystkim wspaniała dekoracja wnętrza. W skład całego kompleksu Nowego Meczetu wchodzi hala handlowa, szkoła, jadłodajnie dla ubogich, szpital, mauzoleum oraz fontanna. Świątynia ma 6 minaretów – legenda mówi, że sułtan Ahmed zapłacił autorytetom w Mekce za siódmy minaret. Wzdłuż ścian ciągną się galerie ozdobione przez 21 000 płytek ceramicznych. Przez to, że utrzymane są w praktycznie jednej kolorystyce i mają roślinne ornamenty, meczet nazywany jest właśnie Błękitnym. Posadzki wyścielone są czerwonymi dywanami. Część modlitewna jest oddzielona od tej turystycznej, aby muzułmanie w spokoju mogli się modlić.
Zobacz także: Poznajmy wspaniały Błękitny Meczet – jeden z najwspanialszych zabytków Turcji!
Budowa rozpoczęła w 1609 r. i trwała 7 lat. Od początku planowano, żeby przyćmiła znajdującą się niedaleko Hagię Sophię. W środku stawiano jedynie najlepsze przedmioty, kazano też garncarzom, aby wytwarzali płytki specjalnie na cele tej budowli. O wysokiej wartości świątyni świadczyło również to, że powstała obok Pałacu Topkapi, który był rezydencją sułtanów przez ponad 380 lat.
Meczet Sulejmana
To drugi, co do wielkości meczet w Stambule. Został rozsławiony przez serial „Wspaniałe Stulecie”, który opowiadał o losach dworu osmańskiego za czasów panowania Sulejmana Wspaniałego, który jest również pochowany w grobowcu na terenie Meczetu. Sulejman był najdłużej panującym sułtanem osmańskim. Na dziedzińcu mieści się cmentarz, a na nim mauzoleum sułtana i jego małżonki Hürrem Sultan, znanej jako Roksolana.
W narożnikach dziedzińca wzniesiono 4 minarety, z których dwa znacząco się wyróżniają – są wyższe i mają więcej balkonów. Liczba wież ma symbolizować fakt, że Sulejman był czwartym panującym sułtanem w Imperium po zdobyciu Konstantynopola. Łącznie na minaretach znajduje się 10 balkonów, co odpowiada liczbie sułtanów z dynastii osmańskiej.
Zobacz także: Meczet Sulejmana Wspaniałego – drugi co do wielkości meczet w Stambule
Meczet znajduje się na trzecim z siedmiu wzgórz miasta, na zboczu schodzącym do zatoki Złotego Rogu. Jest to dzielnica Faith, uznawana za serce tradycyjnego, nieturystycznego Stambułu.
Stambuł zwiedzanie
Dzięki temu, że Stambuł jest bardzo różnorodny, zwiedzanie pozwoli na odnalezienie ulubionej budowli niemal każdemu. Mnóstwo terenów zielonych i zadbane parki sprawiają, że nawet pośród miejskiego zgiełku można odnaleźć chwilę spokoju na łonie natury. Duża liczba pałaców i luksusowych willi pozwala na poznanie historii miasta oraz prześledzenie wpływu każdego z władców na jego rozwój. Chcesz dowiedzieć się, gdzie mieszkali osmańscy przywódcy? A może znasz się na mitach i rozpoznasz wszystkie, do których nawiązują dekoracje w Wieży Galata?
Pałac Topkapi
Pałac został zbudowany na miejscu dawnego bizantyjskiego akropolis. Od daty zdobycia Konstantynopola przez osmańskich sułtanów, był ich główną siedzibą. Zwiedzanie jego wnętrza to jedna z ważniejszych rzeczy, jakie trzeba zrobić podczas pobytu w Stambule – w środku przechowywane są relikwie Mahometa, co czyni to miejsce najważniejszym dla wszystkich wyznawców islamu.
Ogromna kamienna Brama Imperialna stanowi wejście na teren pałacu. Przed nią stoi dosyć duża fontanna, która została zbudowana jeszcze za czasów sułtana Ahmeda III, czyli ok. 1728 r. Pierwszy dziedziniec, tak jak dawniej, jest publiczny i nie trzeba płacić za wstęp na niego. Kasa biletowa znajduje się dopiero na jego drugim końcu, przed Bramą Pozdrowień. Większość budynków nie przetrwała do obecnych czasów, jednak można podziwiać zachowaną mennicę dworską oraz bizantyjski kościół Hagia Irene, który uważany jest za pierwszy chrześcijański kościół w Konstantynopolu.
Zobacz także: Pałac Topkapi – poznaj świat sułtana Sulejmana
Cieśnina Bosfor
Cieśnina Bosfor łączy Morze Czarne z Morzem Marmara, oddziela też Europę od Azji. Znana jest głównie z greckiego mitu o wyprawie Jazona i Argonautów. Jazon udał się po Złote Runo, jednak mimo obecności towarzyszy, nie był w stanie pokonać fragmentu trasy, który przypadał właśnie na okolice cieśniny. Za każdym razem, gdy podróżnicy podejmowali próbę pokonania jej, ta zamykała się, miażdżąc okręty. Jazon chciał oszukać żywioł i wrzucił gołębicę w sam środek cieśniny, dzięki czemu mógł spokojnie ją przepłynąć.
Zobacz także: Cieśnina Bosfor – granica między Europą a Azją
Cieśnina Bosfor była doliną rzeczną o stromych i skalistych brzegach, która została zalana. Ma wiele zatok, jednak największą i najbardziej cenioną przez turystów jest zatoka Złoty Róg.
Warto wybrać się na wodną wycieczkę statkiem wzdłuż Cieśniny, gdyż po drodze można podziwiać widoki, a także zerknąć na najważniejsze zabytki – Meczet Ortaköy, Wieżę Leandra lub Pałac Topkapi. Można również wynająć wodną taksówkę, która płynie w kierunku azjatyckiego brzegu.
Wieża Galata
Została zbudowana w 1384 r. jako „Christea Turris”, czyli Wieża Chrystusa. Na przestrzeni lat pełniła różne funkcje – stanowiła bazę dla oddziału janczarów oraz więzienie. Początkowo wieża stanowiła część fortyfikacji ówczesnej kolonii Genui. Mówi się, że w miejscu obecnej wieży stała wcześniejsza forma, zniszczona przez łacińskich krzyżowców w 1204 r. Budowlę systematycznie odbudowywano po licznych pożarach, sztormach i trzęsieniach ziemi, które przeszła. Wieża Galata jest udostępniona dla zwiedzających od 1967 r. Ma 9 pięter, jednak windą da się dojechać jedynie do 7. piętra. Przy wejściu na wieżę zawsze jest dużo ulicznych muzyków oraz sprzedawców balonów. Wstęp kosztuje 35 TL, a godziny otwarcia to 9-19.
W momencie wyjścia z windy na 7. piętrze, można przeczytać fragment miejskiej legendy, której głównym bohaterem jest słynny lotnik Hezarfen Ahmet Çelebi. Wyfrunął z wieży na skrzydłach, które samodzielnie skonstruował. Przeleciał nad Bosforem na azjatycką stronę miasta, a potem wylądował na placu Doğancılar w Üsküdarze. Przypomina to mit o Dedalu, którego syn również na samodzielnie wykonanych skrzydłach z wosku, wznosił się coraz wyżej.
Pałac Dolmbahcze
Nazwa Pałacu oznacza „Pełny Ogród”, bo jest położna wśród najpiękniejszych ogrodów i terenów zielonych. Funkcją pałacu Dolmbahcze miało być złożenie świadectwa ciągłej potęgi Imperium Osmańskiego, które było postrzegane jako kolos na glinianych nogach lub jako „chory człowiek Europy”. Budowa Pałacu w rzeczywistości jedynie opróżniła doszczętnie skarbiec sułtański, co pogłębiło kryzys Imperium.
Pałac jest zbudowany w stylu zachodnioeuropejskim. Wzorowany był na pomysłach francuskich (Luwr) i angielskich (Pałac Buckingham) architektów. Styl miał symbolicznie oznaczać rozerwanie wielowiekowej tradycji architektury osmańskiej.
Po obaleniu sułtanatu, Pałac Dolmabahce służył jako siedziba Mustafy Kemala Atatürka, kiedy odwiedzał Istanbuł. Pałac okazał się też miejscem jego śmierci, która miała miejsce 10 listopada 1938 r. o godzinie 9:05. Wszystkie zegary pałacowe do tej pory wskazują tę godzinę w celu upamiętnienia przywódcy.
Cały pałac podzielono na 2 części dostępne dla zwiedzających: selamik, który stanowił sektor do oficjalnych spotkań oraz harem, który był przeznaczony dla kobiet. Selamik to miejsce, gdzie odbywały się oficjalne spotkania sułtana. Do wejścia prowadzą Wrota Mabeyn-i Hümayun. Cały hol jest bogato ozdobiony, aby jak najlepiej ukazać potęgę Imperium. Na końcu holu znajdują się kryształowe schody. Wewnątrz jest również łaźnia, której sufity ozdobione są barokowymi malowidłami.
W haremie mieszkała matka, żony oraz sam sułtan. Pokoje haremu ułożone są w linii, a oddzielają je sofy. Apartament głównej żony był najbardziej prestiżowym apartamentem, jednak wystrojem ustępował tym, z pokoju np. matki sułtana. Parter był zamieszkiwany przez służących, konkubiny oraz wszystkie dzieci sułtana.
Podczas zwiedzania Pałacu, warto przejść się również do ogrodu. Główny, czyli Hasbahçe, znany również jako Ogród Selamlık mieści się między Bramą Skarbu a wejściem do pałacu. Ma kwadratowy kształt, a na środku jest fontanna z figurami łabędzi. W ogrodzie znajdują się egzotyczne rośliny oraz palmy. Drugi ogród – „Ptaszarnia” to z wyglądu typowy turecki ogród. Znajduje się w nim Szklany Kiosk, z którego sułtan przyglądał się oficjalnym paradom. Umieszczano tam również zwierzęta, np. pawie czy papugi, które przywożono z całego świata. Ostatni ogród przylega do haremu i ma kształt litery „L”. Fontanna jest owalna, a kwietniki mają kształt różnych innych figur geometrycznych. Przy murze był umieszczony Skarbiec, w którym obecnie znajduje się Muzeum Zegarów.
Do pałacu można dojechać za pomocą autobusu miejskiego, który jedzie w kierunku dzielnicy Beşıktaş.
Plac Sułtana Ahmeda
Plac Sułtana Ahmeda znany jest jako Hipodrom. Dawniej odbywały się tam wyścigi rydwanów i konne. Powstał za czasów panowania rzymskiego cesarza Septymiusza Sewera w 203 r. Kiedy u władzy był Konstantyn Wielki, miejsce odbudowano oraz dodano arenę z widownią, która mogła pomieścić nawet 100 tysięcy widzów.
Obecnie na placu można podziwiać następujące obiekty:
- Obelisk Totmesa III – pochodzący z egipskiej świątyni Karnaku. Żeby umożliwić jego transport, rozcięto go na 3 części. Do dziś zachowała się jedynie część szczytowa. Doskonale widać na niej hieroglify, zachwyca również doskonałym stanem utrzymania.
- Kolumna Wężowa – pochodzi ze Świątyni Appolina w Delfach. Dawniej zdobiły ją głowy wężów, z których jedna wystawiona jest w Muzeum Archeologicznym w Istanbule. Badacze twierdzą, że wiek kolumny to ok. 2500 lat.
- Kolumna Konstantyna VII Porfirogenety – mierzy 32 m wysokości. Została zbudowana z nieoszlifowanych kamieni. Kiedyś była pokryta płytkami z brązem, na których przedstawiono zwycięstwa Bazylego I.
- Niemiecka Fontanna – powstała, aby upamiętnić rocznicę odwiedzin niemieckiego cesarza Wilhelma II w Stambule. To właśnie w jego kraju została zbudowana, a następnie przewieziona do Turcji w częściach i złożona dopiero na Hipodromie. Wewnątrz można obejrzeć złote mozaiki, którymi pokryte są kopuły.
Most Galata
Most Galata nazywany jest również Nowym Mostem z uwagi na to, że niedaleko znajduje się Nowy Meczet, a także Mostem Sułtanki Matki, gdyż powstał z inicjatywy Bezm-i-Alem, matki sułtana. Most ma 468 m długości i przecina zatokę Złoty Róg. Pierwszy został stworzony podczas oblężenia Konstantynopola w 1453 r. Plan mostu stworzył sam Leonardo da Vinci za czasów panowania sułtana Bajazyda II. Ostatecznie dopiero w XIX w. pojawił się pomysł na połączenie brzegów zatoki. Dotychczas transport odbywał się poprzez łodzie. Ten czas przypadł na spory rozwój miasta oraz przeprowadzkę sułtana z Pałacu Topkapi do Pałacu Dolmbabahce.
Most Hayratiye powstał w 1836 r. i łączył Unkapani z Azapkapi, jednak okazał się być niewystarczającym. 9 lat później wybudowano więc drugi – nazywany mostem Cisr-i Cedid, który łączył dzielnicę Galata z centrum miasta. Nowy most zbudowany był z drewna, a za przejazd pobierana była opłata.
W 1912 r. zbudowano most o długości 468 m, który został uszkodzony przez pożar pod koniec XX w. Niemal od razu go odbudowano oraz wzmocniono przez użycie 114 stalowych filarów o wysokości 18 m. Aby statki mogły swobodnie przepływać, most ma 4 otwierające się skrzydła o masie 5 000 ton.
Istambuł atrakcje
Największe atrakcje Stambułu to zdecydowanie jego zabytki. Turystów przyciągają jednak również miejsca, których zwiedzanie nie jest oczywiste od razu. Ogromny park miniatur, Kryty Bazar czy cysterna, której historia sięga VI w. to jedne z wielu miejsc, do których powinno się zajrzeć podczas wycieczki po Stambule. Wypicie filiżanki słynnej tureckiej herbaty lub tureckiej kawy pozwoli na nabranie sił na kolejne dni zwiedzania. A od której atrakcji rozpocznie się twoje zwiedzanie?
Kryty bazar
Podobno Wielki Bazar jest odwiedzany przez większą liczbę turystów niż Wieża Eiffla. Kupcy handlowali w tym miejscu już za czasów Bizancjum. Mimo tego, że miejsce było wielokrotnie niszczone przez pożary i trzęsienia ziemi, do dziś stanowi jedną z lepszych atrakcji w Stambule. Obecny wygląd powstał w XIX w. – od tego czasu nie był w żaden sposób odnawiany. Mówi się, że remont pochłonąłby miliony dolarów, a doprowadzenie bazaru do stanu idealnego zajęłoby nawet 10 lat. Lokalni mieszkańcy obawiają się, że wraz z remontem, zniknie klimat miejsca z tak długą historią.
Znajdują się tam stoiska z pamiątkami, restauracje, kawiarnie, dwa meczety oraz fontanny – łącznie jest tam ok. 3500 stanowisk. Bazar to labirynt, po którym można wędrować godzinami. Rocznie odwiedza go nawet 100 milionów gości.
Do Bazaru można dotrzeć idąc z centrum starego Istanbulu główną ulicą Divanyolu Caddesi, która w pobliżu Bazaru przechodzi w Yeniçeriler Caddesi. Drugi sposób to przejście przez dzielnicę handlową z bazaru Egipskiego. Można także dojechać tramwajem, który jeździ na trasie Sultanahmet – Aksaray. Przystanek docelowy to Beyazit – Kapalıçarşı. Bazar otwarty jest w godzinach 9-19 od poniedziałku do soboty.
Cysterna Bazyliki
Cysterna Bazyliki, zwana również Pałacem Jerebatan, przyciąga tłumy turystów. Co niezwykłego jest w podziemnej komnacie z marmurowymi kolumnami? Została wybudowana w okolicach VI w. z polecenia cesarza Justyniana I. Jej rolą było zaopatrywanie w wodę pałac cesarski podczas zatrucia wody pochodzącej z akweduktów. O komnacie zapomniano, kiedy Turcy zdobyli Konstantynopol. Nie zaglądano do niej aż do połowy XVI w., kiedy to podróżnik Gylles odkrył podziemną komnatę. Zobaczył, że ludzie w tym miejscu pobierają wodę za pomocą wiader. To uczyniło go pierwszym zachodnioeuropejskim odkrywcą Jerebatan.
Wewnątrz można podziwiać płaskorzeźbę, która przedstawia głowę Meduzy.. To bohaterka mitu, która zamiast włosów miała węże, a jej spojrzenie zamieniało żywe istoty w kamień. Badacze twierdzą, że arcydzieło pochodzi z okresu rzymskiego
Bilet wstępu kosztuje 30 TL (1 TL to ok. 53 gr) i można zakupić go na miejscu. Nie ma możliwości, aby zrobić to online. W środku można wykupić pamiątkową sesję zdjęciową w strojach stylizowanych na te z czasów Imperium Osmańskiego.
Miniaturk
Miniaturk to jeden z największych parków miniatur na świecie. Cały teren zajmuje niemal 60 000 m2. Można w nim zobaczyć 135 modeli, które przedstawione są w skali 1:25. 60 modeli pochodzi ze Stambułu, kolejne 60 z Anatolii, a pozostałe z terenów, które kiedyś należały do Imperium Osmańskiego, lecz obecnie znajdują się poza Turcją. Wystawione są również budowle takie jak Świątynia Artemidy w Efezie czy Mauzoleum Maussollosa w Halikarnasie.
Na terenie parku jest również kawiarnia o nazwie „Pierre Loti Cafe”, która powstała ku czci pisarza. Znajduje się na szczycie cmentarza Eyup Sultan, skąd można podziwiać panoramę Złotego Rogu.
Stambuł – jak dotrzeć
Stambuł to duża metropolia, której zabytki przyciągają turystów z każdego zakątka świata. Dla mieszkańców państw europejskich, najszybszym sposobem na dotarcie do Stambułu, będzie lot samolotem. W mieście znajdują się 2 międzynarodowe lotniska: Stambuł-Atatürk – największy port lotniczy w Turcji oraz Stambuł-Sabiha Gökçen.
Podróż lotnicza z Warszawy trwa trochę ponad 2 godziny. Loty bezpośrednio ze stolicy organizowane są na liniach LOT oraz Turkish Airlines. Bilet kosztuje zazwyczaj ok. 500 zł w obie strony. Jeżeli chcesz skupić się na jeszcze niższej cenie biletu, możesz skorzystać z oferty międzynarodowych linii Alitalia.
Do Stambułu można dotrzeć również własnym samochodem. Odległość, jaka jest między Warszawą a Turcją, wynosi ok. 2 000 km. Jadąc autem, należy pamiętać o zabraniu kilku ważnych dokumentów. Przede wszystkim polskiego prawa jazdy, które jest honorowane w Turcji; ubezpieczenia OC; a także Zielonej Karty. Najszybsza trasa prowadzi przez Słowację, Węgry, Serbię oraz Bułgarię. Można wybrać też trasę przez Rumunię, omijając Serbię – pozwoli to na przejazd wyłącznie krajami, które przystąpiły do Unii Europejskiej, dzięki czemu można uniknąć formalności związanych z przejazdem przez granice.
Poza kosztami paliwa, należy doliczyć opłaty drogowe, winiety (na Słowacji, Węgrzech czy w Bułgarii) oraz opłaty za przejazd autostradami w Serbii. Łączny koszt może przekroczyć 300 zł w obie strony. Podróż samochodem będzie trwała ok. 23-26 godzin, bez uwzględnienia przerw. Przed wybraniem środka transportu, warto zastanowić się, czy samochód będzie niezbędny na miejscu. Jeżeli chcesz zwiedzać jedynie Stambuł, lepiej zarezerwować bilet lotniczy.
