Search The Query
Search

Hagia Sophia – chrześcijański kościół, czy muzułmański meczet?

hagia sofia

Hagia Sophia jest obecnie meczetem, jednak nie zawsze tak było. Początki jej historii sięgają VI w., gdy została wybudowana z zamiarem pełnienia funkcji kościoła chrześcijańskiego. Przez moment była również muzeum. Mimo, że zniszczyła ją ogromna liczba trzęsień ziemi i pożarów, do dziś zachwyca wnętrzem i przyciąga tłumy turystów, chcących zwiedzić zabytki w Stambule. Co zmieniło się przez transformację w meczet? Jak przygotować się do zwiedzania? Dlaczego uznawano ją za najwspanialszą bazylikę?

Hagia Sophia – historia

Hagia Sophia nazywana jest Kościołem Mądrości Bożej. Cały gmach został wybudowany w VI w. – początkowo służyła jako bazylika, a potem jako meczet. Później utworzono tam muzeum, a obecnie ponownie działa jako meczet. Przez tysiąc lat Hagia Sophia była uznawana za najwspanialszą świątynię chrześcijańską.

Cesarz Konstantyn Wielki wybudował w miejscu obecnej Hagii Sophii pierwszy kościół, który nazwał „meggale ekklesia” co oznacza „wielki kościół”. Przypadło to na 336 r. Dwieście lat później wybuchło powstanie, a cały budynek spłonął. Kolejna konstrukcja została wybudowana na polecenie cesarza Justyniana. Miała stanowić symbol odbudowy Cesarstwa Rzymskiego ze stolicą w Konstantynopolu. Budowanie trwało niezbyt długo, bo dokładnie 5 lat, 10 miesięcy i 10 dni. Cały proces budowy nadzorowali fizyk Izydor z Miletu oraz matematyk Antemiusz z Tralles.

W 558 r. kopuła kościoła zapadła się w wyniku trzęsienia ziemi, a następnie cała konstrukcja kilka razy spłonęła, jednak od razu zabierano się do odbudowy. W okresie ikonoklazmu, czyli czasie, kiedy sprzeciwiano się kultowi obrazów i wizerunków, z polecenia Leona III niszczono wizerunki Jezusa i innych świętych. W 989 r. kopułę ponownie zniszczyło trzęsienie ziemi. 2 lata później odbudowano ją w całości – odpowiadał za to ormiański architekt Trdat.

Zobacz także: Czy da się połączyć dwa kontynenty w jednym mieście? Poznajmy Stambuł w Turcji!

Podczas czwartej krucjaty krzyżowcy obrabowali Konstantynopol – ich ofiarą padła również Hagia Sophia, którą ogołocono. Jednak do momentu odzyskania miasta, świątynia służyła katolikom. Kiedy miasto okupowane było przez łacinników, zamieniono ją w katedrę rzymskokatolicką. W 1453 r. świątynię przekształcono w meczet, dobudowano do niej minaret, który zafundował Mehmet II, zdobywca Konstantynopola. Właśnie do tej świątyni udał się na pierwszą piątkową modlitwę zaraz po zdobyciu miasta. Turcy dokonali solidnych renowacji budynku, zbudowali dodatkowe podpory, zakryli chrześcijańskie mozaiki, posadzkę wyłożyli dywanami oraz rozpoczęli budowę drewnianego minaretu i minbaru, czyli kazalnicy.

haga sophia
Hagia Sophia do dziś zachwyca wnętrzem i przyciąga tłumy turystów

W XVI w. świątynie wciąż rozbudowywano oraz wzmacniano konstrukcję. Dodano pomieszczenia, które miały służyć jako biblioteka, loża sułtańska, mauzolea czy fontanny do ablucji. W XIX w. szwajcarscy architekci podjęli się kolejnych prac remontowych – dodali m.in. osiem ogromnych medalionów z arabską kaligrafią. W 1894 r. Hagia Sophia ponownie ucierpiała z powodu trzęsienia ziemi, w wyniku czego zniszczyła się spora część dekoracji.

W 1935 r. Mustafa Kemal Atatürk, ówczesny prezydent Turcji, nadał budynkowi status muzeum. Ciągle trwały w niej prace remontowe, aby niezmiennie zachwycała odwiedzających. W momencie, kiedy budowla miała status muzeum, wstęp do niej był płatny. Nie było również aż tak rygorystycznych zasad dotyczących ubioru. W 1979 r. świątynię odwiedził papież Jan Paweł II, w 2006 r. papież Benedykt XVI, zaś w 2014 r. zrobił to papież Franciszek.

W 2020 r. obecny prezydent, Recep Erdogan, ponownie uczynił z Hagii Sophii meczet.

Hagia Sophia – zwiedzanie

Hagia Sophia to miejsce, które zachwyca niezależnie od tego, jakiego jest się wyznania. Wnętrze świątyni wzbudza zachwyt, który utrzymuje się przez cały pobyt w środku. W samej konstrukcji mocno wybijają się cechy stylu bizantyjskiego. Wcześniejsze kopuły opierały się na masywnych murach, natomiast obecnie stworzono iluzję zawieszenia kopuły w powietrzu. Od zewnątrz główna kopuła, jak i dwie półkopuły, które do niej przylegają, są zasłonięte bębnami, w których zamontowano okna pięknie oświetlające wnętrze świątyni. W środku można podziwiać posadzki i bazy kolumn, które wykonane są z marmuru. Wnętrze jest też bogate w mozaiki – jest na nich Jezus, Matka Boska, Święty Jan Chryzostom czy Jan Chrzciciel. W narożnikach przedstawione są, pozbawione twarzy, wizerunki aniołów, które mają 6 skrzydeł.

W północno-zachodniej części budynku jest także słynna kolumna zwana „płaczącą” lub „pocącą się”. Nazwa wzięła się od tego, że wilgoć zgromadzona pod kolumną powoduje efekt spływającej wody przypominającej łzy. Jest na niej umieszczona stela Grzegorza Cudotwórcy. W kolumnie, pokrytej głównie brązem, znajduje się otwór, w którym zbiera się woda. Możesz do tej dziury włożyć kciuk, a jeżeli pozostałymi palcami uda Ci się zrobić pełny obrót, a kciuk będzie wilgotny, uda Ci się spełnić własne życzenie. Mówi się, że pomaga to także w leczeniu chorób oczu lub impotencji.

Główne wrota, przez które wchodzi się do świątyni, znajdują się od zachodniej strony. Kiedyś stał tam dziedziniec z arkadami. Po przekroczeniu progu, można zobaczyć kolejne drzwi – te nazywane są Złotymi Wrotami. Kolejne to Cesarskie Wrota, nad którymi wisi mozaika z IX w. Przedstawia Chrystusa, przed którym klęczy cesarz Leon IV. Po przekroczeniu tego przejścia, dotrze się już bezpośrednio do zachwycającego wnętrza, nad którym wisi kopuła budowli. We wnętrzu panuje półmrok, który nadaje budowli aurę tajemniczości.

Na architekturze Hagii Sophii wzorowali się konstruktorzy innych budowli, np. Błękitnego Meczetu, Meczetu Sulejmana czy Nowego Meczetu.

hagia sofia
Hagia Sophia – wnętrze

Praktyczne informacje

Chcąc zwiedzić wszystkie najważniejsze zabytki w Stambule, warto pamiętać o świątyni Hagia Sophia. Jej dokładny adres to: Sultan Ahmet, Ayasofya Meydanı No:1, 34122 Fatih/İstanbul, Turcja. Znajduje się w historycznej dzielnicy Sultanahmet, w odległości zaledwie 2 km od Meczetu Sulejmana Wspaniałego oraz Błękitnego Meczetu, który stoi praktycznie naprzeciw Hagii Sophii. Świetnym sposobem na całodzienny spacer jest wyznaczenie jego trasy przez najważniejsze zabytki w Stambule.

Zwiedzanie świątyni możliwe jest od wtorku do niedzieli w godzinach 9-18 w miesiącach maj-październik oraz 9-16 od listopada do kwietnia. Oczywiście zwiedzanie nie będzie możliwe podczas czasu przeznaczonego na modlitwę, która odbywa się 5 razy w ciągu dnia. Świątynia zamykana jest godzinę przed rozpoczęciem modlitwy, a otwierana pół godziny po zakończeniu, choć sama modlitwa trwa ok. 15 minut. Warto więc na bieżąco śledzić aktualne godziny wstępu. Po przekształceniu z muzeum w meczet, zniesiono opłaty za zwiedzanie wnętrza, zatem nie jest potrzebny zakup biletów. Można jednak wykupić zwiedzanie z przewodnikiem – cena jest zależna od agencji, od której wykupuje się oprowadzanie. Decydując się na zwiedzanie w sezonie letnim, kiedy ruch turystów jest wzmożony, trzeba liczyć się z tym, że do wejścia będzie ogromna kolejka. Zakup wycieczki z przewodnikiem pozwoli na jej obejście.

W jakim stroju zwiedzać

Po ponownej transformacji w meczet, zmieniły się zasady obowiązujące w zakresie stroju, w którym można wejść do środka świątyni. Zakazane jest przebywanie na terenie obiektu w szortach, krótkich sukienkach czy po prostu ubiorze, który odkrywa zbyt dużo ciała. Ramiona i kolana powinny być bezwzględnie zasłonięte. Kobiece włosy muszą być osłoniętą chustą, które bezpłatnie można wypożyczyć przed wejściem do Hagii Sophii. Wewnątrz nie można też przebywać w butach. Należy je zostawić przed wejściem, w specjalnie przygotowanym do tego miejscu lub zabrać je ze sobą. Ze względów higienicznych warto pozostać w skarpetkach. Muzułmanie wierzą, że przebywanie w świątyni boso pozwala na lepszą modlitwę.

hagia sophia plan
Hagia Sophia zapiera dech w piersiach swoim rozmiarem

Hagia Sophia meczetem

W lipcu 2020 r. rząd turecki unieważnił dekret, który nazywał Hagię Sophię muzeum. 24 lipca prezydent Turcji Recep Erdogan zadecydował, że Hagia Sophia zostanie zamieniona w meczet. Sprzeciwiły się temu władze USA, Grecji oraz Francji. Głosy sprzeciwu wynikały z tego, że budowla powstała z zamysłem tego, że ma pełnić funkcję świątyni chrześcijańskiej. Mówi się, że stanowi to akt symboliczny dla polityki i wpisuje się w proces redefinicji tożsamościowej, której chciał dokonać Erdogan. Chciał, aby Nowa Turcja była ośrodkiem cywilizacyjnym świata muzułmańskiego. Wcześniej sam Erdogan oraz jego partia odrzucali wnioski o zmianę świątyni w meczet. Jednak w 2020 r. pojawiła się potrzeba, aby zasygnalizować suwerenność i gotowość do walki o nią. Transformacja Hagii Sophii ma pomóc w zjednoczeniu społeczeństwa.

W 2016 r. muezin wyrecytował wewnątrz budowli muzułmańskie wezwanie do modlitwy. Takie wydarzenie odbyło się pierwszy raz od momentu sekularyzacji świątyni, czyli okolic 1935 r. Było transmitowane przez narodową telewizję. Mówi się też, że odejście od świeckości tego miejsca nastąpiło z polecenia samego prezydenta Erdogana.

Od momentu tej transformacji wiele zmian zaszło również w procesie zwiedzania. Oprócz likwidacji opłat za bilety czy ustanowienie wymaganego stroju, pojawiły się również zakazy wejść do niektórych elementów budowli. Marmurową posadzkę przykryto zielonym dywanem, który niejako wyznacza trasę, którą mogą poruszać się zwiedzający. Koran zabrania także na pokazywanie świętych czy zwierząt w sztuce, zatem wszystkie mozaiki, np. te z wizerunkami Justyniana, są przysłonięte płachtą. Jednak jest szansa, aby obejrzeć te dzieła – trzeba podejść bliżej i mocno się przyjrzeć. Płachta narzucona jest w pewnym odstępie od dzieła, więc z bliska można zobaczyć fragmenty mozaik. Część budynku, w którym znajduje się m.in. grobowiec weneckiego doży Enrico Dandolo, jest póki co zamknięty – władze próbują ustalić, czy z meczetu można wyodrębnić część, która nadal służyłaby za muzeum.

Jak zaplanować swoją podróż?!

Zarezerwuj nocleg
Skorzystaj z Booking.com, gdzie znajdziesz hotele (w każdym przedziale cenowym), pensjonaty i apartamenty na całym świecie.

Ubezpiecz się
Ubezpieczenie podróżne pomoże Ci w wypadku choroby, urazu, kradzieży i anulowania lotu lub noclegu. To kompleksowa ochrona na wypadek, gdyby coś poszło nie tak. Tutaj znajdziesz kalkulator ubezpieczeń, gdzie porównasz różne oferty.

Bilety lotnicze
Znajdź tani lot, korzystając ze Skyscanner. To bardzo przydatna wyszukiwarka, ponieważ przeszukuje strony internetowe wielu linii lotniczych na całym świecie, więc zawsze znajdziesz najlepszą ofertę.

Bilety autokarowe
Jeżeli planujesz podróżować po Europie autokarem, to koniecznie skorzystaj z oferty FlixBusa. Ich autobusy dojeżdżają do 2 500 destynacji, w 37 krajach.

Zwiedzanie
W serwisie GetYourGuide zarezerwujesz wycieczki, przewodników, bilety do teatru czy muzeum na całym świecie! Karty miejskie, uprawniające do wielu zniżek, znajdziesz na GoCity.com.

Polub naszą stronę na Facebooku, na której znajdziesz aktualności, porady i inspiracje, które pomogą Ci zaplanować następną podróż.

This will close in 0 seconds