Jedną z większych, zabytkowych atrakcji w Stambule jest Pałac Topkapi – zamieszkiwany dawniej przez sułtana Sulejmana. Obiekt ten stanowił najważniejsze miejsce rządów osmańskiej dynastii. W jego wnętrzu znajduje się ogromna ilość pomieszczeń przepełnionych historią, bogactwem i architektonicznym kunsztem, które można zwiedzać podczas wędrówki po całym kompleksie, rozciągającym się wzdłuż czterech dziedzińców.
Historia Topkapi Sarayi
Pałac Topkapi Sarayi położony jest w jednym z najstarszych regionów Turcji na historycznym półwyspie, między Morzem Marmara, Cieśniną Bosfor i Złotym rogiem. Historia jego powstania rozpoczyna się tuż po zdobyciu Stambułu w 1452 roku. Budowę pałacu rozpoczęto w 1460 roku, na polecenie Fatih’a Sultana Mehmet’a, a budowlane prace zostały zakończone w 1470 roku. Początkowo wybudowany obiekt nie posiadał dodatkowych przynależnych obiektów, gdyż te zostały dodane dopiero w XIX wieku. Pałac jest zdecydowanie najbardziej rozpoznawalną budowlą w całym mieście. Jego powierzchnia wynosi 700 tysięcy m2, a przez okres 400 lat pełnił funkcję generalnego centrum politycznego i kulturowego na terenie. W połowie XIX wieku pałac został stopniowo opuszczany, przez mieszkającą wówczas dynastię, jednak nie przyczyniło się to do upadku jego potęgi.
Więcej o atrakcjach Stambułu przeczytasz w naszym artykule: Czy da się połączyć dwa kontynenty w jednym mieście? Poznajmy Stambuł w Turcji!
W kwietniu 1924 roku, po powstaniu tureckiej republiki Pałac Topkapi przekształcono w muzeum, które stanowi obecnie jeden z największych pałacowych obiektów muzealnych świata, posiadający ponad 300 tysięcy archiwalnych dokumentów. Wejście na jego teren prowadzi przez bramę sułtanatu, a do pałacowych struktur należą cztery dziedzińce, ogrody i otaczające je budynki o pięknej architekturze.
Pałac Topkapi – zwiedzanie
Funkcje budynków zmieniały swoje przeznaczenie na przełomie wieków, a wśród udostępnionych do zwiedzania obiektów pozostał zachowany pierwotny układ Mehmeda, który opierał się o cztery dziedzińce, oddzielone murami i bramami. Pierwszy z nich, który występuje także pod nazwą dziedziniec zewnętrzny, zajmuje największy obszar. Zdecydowanie był to dawniej najbardziej tętniący życiem plac, na którym odbywało się wiele ceremonii i występów okolicznych artystów, których ślady obserwuje się tam do dziś, podobnie jak zastosowanie elementów nawiązujących do różnych architektonicznych stylów. Na tym terenie można podziwiać Katedrę – Kościół św. Ireny, Bramę Pozdrowień, zwaną także Bramą Środkową – przy której od XIX wieku wznoszą się dwie strażnice.
Brama Pozdrowień wprowadza na drugi dziedziniec, a po jej przekroczeniu na turystów czeka makieta całego kompleksu, pozwalająca zaplanować trasę zwiedzania i ułatwić orientację w kompleksie. Zapuszczając się w dalszą część można zajrzeć do kuchennych pomieszczeń, które w całości są otwarte dla zwiedzających i zawierają wiele wystaw, przedstawiających kuchenne przedmioty oraz ręczne wyroby sprzed kilku stuleci. Można tu oglądać kolekcje porcelany, które pokazują jak szeroki niegdyś był zasięg Imperium, ponieważ naczynia te były sprowadzane z Chin i Japonii na specjalne zamówienie sułtana. Plac ten przeznaczony był jedynie dla ważnych gości i członków rady sądu. Na jego przeciwległym końcu znajduje się Wieża Sprawiedliwości, określana Kubbealtı, czyli Pod Kopułą. Budynek nawiązuje stylem do klasycyzmu i służył sułtanowi za miejsce, z którego mógł oglądać plac i całą okolicę. Wyznaczona trasa prowadzi dalej do wyjścia na kolejny dziedziniec.
Zadaszona Brama Felicity, zwana także Szczęśliwą umożliwia dalsze zwiedzanie kolejnego placu trzeciego dziedzińca, który był przeznaczony dawniej jedynie dla sułtana i jego rodziny. Znajdowała się tu pałacowa szkoła. W nazewnictwie można spotkać także nazwę Brama Audiencji, co ma związek z tym ze wygłaszane były w tym miejscu różne postulaty przez zasiadającego na tronie władcę. Zachowała się tu również sala audiencyjna, w której goszczeni byli przyjeżdzający ambasadorzy państw. Aby znaleźć się na tym placu, należało uzyskać specjalne pozwolenie oraz trzymać się wyznaczonych zasad. Można wśród nich wyróżnić niemożność nawiązania wzrokowego kontaktu oraz bezpośredniej rozmowy z sułtanem, ponieważ ta mogła nastąpić jedynie poprzez dworskiego tłumacza. Na początku istnienia rezydencji, w Komnacie Świętych Relikwii znajdowały się mieszkalne apartamenty, które zostały przeniesione w XVI wieku do haremu przez Zanima Murada III oraz dormitoria stron królewskich.
W dalszej, środkowej części mieści się Biblioteka Sułtana Ahmeda III, która pochodzi z 1719 roku. Konstrukcja została wzniesiona z białego marmuru i zakończona kopułą. Budynek jest bogato zdobiony witrażami, kolorowymi kafelkami i okiennicami. Przechowywano tu ponad 6000 różnych pism, które zostały wraz z innymi księgami znajdującymi się w pałacu przeniesione do meczetu Aghas. Po prawej stronie trzeciego dziedzińca można oglądać wystawę sułtańskich strojów, a w pobliżu niej znajduje się wejście do sanktuarium Płaszcza Proroka, w którym przechowywane są zgromadzone po panujących tu sułtanach pamiątki. Do zgromadzonych rzeczy należą: płaszcz proroka Mahometa i jego miecz, a nawet włosy i zęby, ordery i zbroje czy też relikwie islamu. W tej części nie można wykonywać zdjęć. Kolejno można zwiedzać skarbiec, a wyjście dalej prowadzi do dziedzińca czwartego.
Czwarty dziedziniec to głównie ogrody i tarasy, które zajmują jego cały obszar, choć nie brak także licznych pawilonów o ciekawym przeznaczeniu. Z tarasów bardzo ładnie widać panoramę dzielnicy Galata i azjatyckiej części Stambułu. Widok rozpościera się również na Cieśninę Bosfor. Pierwszy napotkany budynek od wschodniej strony to Pawilon Erywański, który wzniesiono w 1635 roku, by uczcić zwycięstwo i zdobycie Erywania. Wnętrze jest bardzo bogate zdobione i również pojawia się tu marmur i wielokolorowe kafelki. Z kolei naprzeciwko wznosi się upamiętniający zdobycie Bagdadu – Pawilon Bagdadzki, ozdobiony kolorową fasadą. Znajduje się tu także komnata służąca do obrzezania. Wiele władców interesowało się ogrodnictwem, co przełożyło się na zagospodarowanie terenu wieloma kwiatami, a sułtani upodobali sobie szczególnie tulipany.
Następnie oddzielony murem, do którego prowadzi Brama Powozów jest harem, ale zwiedzanie tej części możliwe jest tylko w towarzystwie przewodnika. Obiekt powstał na przełomie XV/XVI wieku, a w 300 pomieszczeniach mieszkały żony i kobiety sułtanów. Struktura haremu przypominała nieco piramidę, na której szczycie była zawsze matka panującego władcy. Brama pilnowana jest przez strażnika. Po wejściu przez główną bramę trafia się na brukowany dziedziniec – główny plac haremu. W tej części można odnaleźć tureckie łaźnie, wiele prywatnych kwater i pokoi, w którym mieszkała także służba pałacowa.
Zwiedzanie Pałacu Topkapi możliwe jest dzięki powstaniu w tym miejscu muzeum. Dwór cesarski został przeniesiony do nowo powstałego Pałacu Dolmabahçe, na polecenie Abdülmecida I. Ten proces spowodował, że niektóre z opuszczonych tutaj budynków nie podołały upływowi czasu i popadły w ruinę, choć większa część z nich została zachowana. Decyzja o powstaniu w tym miejscu muzeum w 1924 roku dała temu obiektowi drugie życie. Przeprowadzono wiele renowacji, a niektóre z nich wykonywane są kolejno do dziś, zamykając przy tym niektóre sektory, tak by jak najdłużej służyły turystom. W ciągu roku muzeum jest odwiedzane przez ponad 3 miliony turystów i niewątpliwie jest to główna atrakcja turystyczna podczas wycieczki do Stambułu.
Pałac Topkapi – informacje praktyczne
Muzeum otwarte jest codziennie za wyjątkiem wtorku, w godzinach: 09:00 – 18:45 w sezonie letnim i 10:00 – 16:00 w sezonie zimowym, natomiast kasy biletowe czynne są do 16:00. Cena biletu nabywanego w kasie biletowej wynosi 100 TL, natomiast koszt wycieczki z przewodnikiem to około 21 euro. Można wykupić także bilet dedykowany zwiedzaniu wyłącznie pierwszego dziedzińca. Wybierając opcję zakupu biletu stacjonarnie należy liczyć się z oczekiwaniem w kolejkach do biletowych kas. Pałac mieści się w dzielnicy Sultanahmet, wzdłuż głównego placu. W pobliżu znajduje się przystanek tramwajowy linii Bagcilar-Kabatas (T1). Dla osób przyjeżdzających samochodem osobowym dostępny jest parking.
