Góra Świętej Anny – jakie tajemnice skrywa to magiczne miejsce?

Sanktuarium Góra św. Anny położone jest na wzgórzu, które nosi taką samą nazwę w miejscowości, które również nosi to samo imię – kim była św. Anna? Tego dowiesz się, czytając poniższy tekst. Dowiesz się także, co znajduje się w podziemnych tunelach kamiennego amfiteatru, a także odkryjesz tajemnice otaczających wzgórze terenów zielonych. Możesz też sprawdzić, czy wulkan, który był tam ponad 20 milionów lat temu, wciąż jest aktywny. Magiczne miejsce z bogatą symboliką religijną, czeka na Twoją wizytę!

Góra św. Anny – najważniejsze informacje

Wieś Góra św. Anny znajduje się w województwie opolskim, w gminie Leśnica, na Górnym Śląsku. Tak samo nazywa się najwyższe wzniesienie grzbietu Chełma – mierzy 408 m n.p.m. Wieś znajduje się właśnie na samym szczycie tego wzgórza. Na południowym stoku znajdują się liczne stacje drogi kalwaryjnej, natomiast na wschodniej stronie jest cmentarz oraz Dom Pielgrzyma, prowadzony przez klasztor franciszkański. Najsłynniejszym punktem jest amfiteatr oraz pomnik wykonany przez Xawerego Dunikowskiego. Odbywają się tam uroczystości upamiętnienia poległych w powstaniach śląskich. Amfiteatr był w bardzo złym stanie technicznym, ze względu na brak wystarczających funduszy. Aktualnie odbywają się tam imprezy muzyczne oraz kulturalne.

Wzgórze św. Anny znane jest jako idealne miejsce na pielgrzymki. Po mszy świętej w Bazylice, można zwiedzić jej wnętrze, poznać historię, a także obejrzeć pamiątki z czasów jej budowania w okolicznym Muzeum. Podczas pielgrzymki można zwiedzić nie tylko samo opolskie wzgórze, ale również świątynie w innych pobliskich miejscowościach, np. w Kamieniu Śląskim czy Ligocie Dolnej. W tych rejonach często stacjonują również harcerze.

Góra świętej Anny – krótka historia

W latach 80. XV w. na szczycie góry zbudowano kaplicę. Na mapach z tamtego okresu wzgórze nazwano Georgenberg, prawdopodobnie na cześć ówczesnego patrona. W 1720 r. we wsi mieszkały 54 osoby, a w 1910 r. już 707 osób. W 1861 r. miasteczko było miejscem targowym oraz głównym ośrodkiem rzemieślniczym. Zaczęły powstawać tam również regularne kamieniołomy nefelinitu oraz wapienia.

W 1921 r. na Górnym Śląsku odbył się plebiscyt, w którym 403 osoby zagłosowały za pozostaniem w Niemczech, a 91 za dołączeniem do Polski. W maju tego samego roku odbyły się tam walki z Freikorpsem III powstania śląskiego, co obecnie upamiętnia Pomnik Czynu Powstańczego, autorstwa Xawerego Dunikowskiego. Powstanie wybuchło w maju 1921 r. i trwało dwa miesiące. Było ostatnim bojowym zrywem ludności śląskiej. Ważyły się wtedy losy ich przynależności do Niemiec. Finalnie zadecydowano o podziale Śląska w sposób korzystny dla Polski.

W czasie II Wojny Światowej Niemcy założyli żydowski obóz pracy w miejscu dzisiejszego Muzeum Czynu Powstańczego. Ofiary pochowano właśnie na jego terenie.

Co roku w Górze św. Anny odbywa się Święto Młodzieży, czyli ogólnopolski zjazd młodzieży katolickiej – spotyka się tam ok. 2000 wiernych z całego świata.

Kim była święta Anna?

Święta Anna była matką Marii z Nazaretu, zatem jest nazywana babcią Jezusa. Jest patronką małżeństw, matek, żeglarzy oraz piekarzy. Na obrazach jest ukazywana z Marią jako małą dziewczynką lub jako św. Anna Samotrzecia – z Maryją dziewicą i małym Jezusem.

Życie św. Anny nie jest zapisane w księgach Nowego Testamentu, wzmianki o niej pojawiają się jedynie w pismach apokryficznych. Najwięcej informacji jest zawartych w Protoewangelii Jakuba i Ewangelii Pseudo-Mateusza. Według starego podania, Anna urodziła się w Judei. Jej rodzice, potomkowie królewskiego rodu Dawida, byli cnotliwi i oddani Bogu. Wyszła za mąż w wieku 24 lat. Jej mąż, Joachim, złożył ofiarę w świątyni, co miało sprawić powodzenie w staraniu o potomstwo. Dopiero w 45. roku życia Anny, udało jej się urodzić córkę. Nadano jej imię w 15. dniu życia – co wywodzi się ze zwyczajów żydowskich. Potem przeniesiono ją do świątyni, złożono ofiarę oraz spełniono ślubowanie. Maryja w wieku 14 lat została żoną Józefa, a Joachim niedługo potem zmarł. Anna zamieszkała z córką i jej mężem w Nazarecie, zmarła mając 80 lat. Ciało pochowano obok Joachima w Dolinie Jozafata.

Góra św. Anny – dojazd

Bezpośredni dojazd do sanktuarium św. Anny jest możliwy z miejscowości Strzelce Opolskie. Codziennie jeżdżą tam autobusy, które w sezonie letnim mają wzmożoną częstotliwość kursowania. Przystanek znajduje się niemal u stóp sanktuarium. Specjalne połączenia są organizowane również podczas ważnych świąt i obchodów.

Innym punktem odniesienia mogą być też Zdzieszowice, które są oddalone jedynie o 6 km. Można więc dojechać pociągiem do tej miejscowości, a następnie wybrać się na spacer po lesie, aby dotrzeć na wzgórze św. Anny.

Na wzgórze św. Anny można dotrzeć też ze stolicy województwa, czyli z Opola. Trasa ciągnie się przez ok. 75 km, zatem można spróbować pokonać ją rowerem. Początkowo trzeba kierować się na Kamień Śląski, potem do małej wioski Oleszka z zabytkową kaplicą nawiedzenia Najświętszej Marii Panny. Kolejnym punktem są Zdzieszowice, skąd już niemal prosta droga, ukierunkowana na amfiteatr na Górze św. Anny.

Gdzie najlepiej zatrzymać się na Górze świętej Anny?

Odpowiedzią na pytanie, gdzie najlepiej zatrzymać się podczas zwiedzania województwa opolskiego, zdecydowanie jest Dom Pielgrzyma na Górze św. Anny. Do dyspozycji gości oddano w nim aż 650 miejsc noclegowych w pokojach o dowolnym standardzie. To główne miejsce noclegowe dla pielgrzymów, którzy licznie odwiedzają Górę św. Anny. Dostępne są pokoje pojedyncze lub nawet pięcioosobowe. Podawane jest także śniadanie w formie bufetu oraz obiad, według publikowanego wcześniej jadłospisu, jednak zazwyczaj są to tradycyjne dania kuchni polskiej. Dostępne są również soki, woda oraz gorące napoje. Franciszkanie, którzy prowadzą Dom Pielgrzyma, udostępniają również sale konferencyjną na 300 miejsc siedzących oraz salę do rekolekcji.

W pobliżu znajdują się również inne kwatery i miejsca noclegowe, jednak nie są aż tak popularne jak ośrodek prowadzony przez zakon franciszkanów. Dokładny adres Domu Pielgrzyma to al. Jana Pawła II 7, 47-154 Góra św. Anny

Bilety, godziny otwarcia sanktuarium

Sanktuarium można odwiedzać w dowolnych godzinach, jednak warto zwrócić uwagę na to, kiedy odbywa się tam msza święta. Uczestniczenie we mszy to najlepszy sposób, aby poczuć klimat tego miejsca, jednak nie jest to wymóg konieczny. Można swobodnie poruszać się po całej przestrzeni należącej do sanktuarium, ale też kalwarii. Wnętrze zachwyci nawet jeżeli będziesz zwiedzać je w ciszy.

Jednak aby zwiedzić Muzeum Krzyża Świętego, będzie potrzebny bilet. Normalny jest dostępny w cenie 8 zł, natomiast ulgowy – 4 zł. Do Muzeum można wchodzić w godzinach 10:00-18:00.

Muzeum jest poświęcone symbolice krzyża, zarówno jako krucyfiksowi, ale też w odniesieniu do Jezusa i innych świętych. Eksponaty można oglądać w 11 salach, przez które przeprowadza Ryszard Makowiecki, miłośnik sztuki sakralnej. Otwarto je w 2020 r., jednak opowiada nawet najbardziej odległą historię sanktuarium. Wpływa również na rozwój turystyczny całego regionu – właściciele wspomagają renowację ulic, nowych kawiarni oraz innych atrakcji.

Uroczystości religijne na Górze świętej Anny

• Nabożeństwa w sanktuarium odbywają się w każdy wtorek o 6:30 – koronka do św. Anny, a po niej msza w intencji żyjących i zmarłych zasłużonych dla Bazyliki, Kalwarii oraz klasztoru. Dodatkowe nabożeństwo do św. Anny odbywa się w drugą niedzielę miesiąca o 14:00.
• Od maja do października każdego 13. dnia miesiąca odbywa się nabożeństwo Maryjne wraz z procesją z figurą Matki Bożej Fatimskiej – wydarzenie rozpoczyna się mszą o godz. 18:00.
• W drugą niedzielę miesiąca na mszy, która rozpoczyna się o 11:30, odprawiane jest błogosławieństwo matek oczekujących potomstwa.

Bieżące uroczystości religijne są ogłaszane podczas niedzielnych mszy oraz publikowane na stronie internetowej sanktuarium.

Góra św. Anny – msze dla pielgrzymów

Wycieczki grupowe oraz pielgrzymki powinny ustalić termin wizyty telefonicznie lub drogą mailową. Pomoże to w zorganizowaniu mszy świętej, a także w oprowadzeniu po sanktuarium i kalwarii. Jeżeli grupa liczy do 15 osób, można prosić o przewodnika, który opowie historię każdego z miejsc, a także poprowadzi Drogę Krzyżową od Gradusów, przez Kaplicę Piłata, aż do Trzech Krzyży. Przejście zajmuje ok. godziny. Precyzyjny czas oprowadzania oraz godzina mszy dla pielgrzymów ustalane są telefonicznie.

W sanktuarium msze są odprawiane:

• o godz. 7:00 i 11:00 w miesiącach od maja do października oraz dodatkowo o 18 w soboty.
• w niedziele o godz. 7:00, 8:30, 10:00, 11:30 oraz 17:00.

W niedziele o 15:30 można uczestniczyć we mszy w języku niemieckim.

Park Krajobrazowy – Góra św. Anny

Park Krajobrazowy powstał w 1988 r. Jego powierzchnia obecnie zajmuje ponad 50 km². Leży w środkowo-wschodniej części województwa opolskiego, między miastami: Leśnica, Gogolin, Strzelce Opolskie, Zdzieszowice. Postał w celu ochrony najcenniejszych walorów przyrodniczych oraz kulturowych. Nadaje również kierunek rozwoju ekologii, turystyki czy rekreacji na terenie całego województwa. Od 2010 r. większa część parku objęta jest statusem geoparku.

Na terenie parku znajdują się również zabytki architektoniczne: zespół pałacowo-parkowy w Żyrowej, stary wiatrak kamienny w Wysokiej, klasztor z bazyliką na Górze św. Anny, a także wiele innych kapliczek, krzyży czy figur świętych.

Park Krajobrazowy obejmuje również 6 rezerwatów przyrody: Ligota Dolna, Boże oko, Grafik, Biesiec, Lesisko oraz rezerwat geologiczny „Góra św. Anny”. W sumie na terenie parku odnaleziono 800 gatunków roślin, w tym aż 31 chronionych.

Z geoparkiem kojarzy się głównie ścieżka dydaktyczna w dawnym kamieniołomie. Trasa ciągnie się przez 10 km. W trakcie spaceru można podziwiać lokalną roślinność, którą czasami trudno dostrzec pośród skał.

Góra św. Anny – wulkan

Na terenie Góry św. Anny wulkan powstał 27 milionów lat temu. Obecnie pozostały jedynie geologiczne fragmenty – nefelinity, wapień oraz cząstki tufów wulkanicznych. Na dnie kamieniołomu można także odnaleźć słupy bazaltowe, które tworzyły rdzeń wulkanu. Stanowiły one też ujście magmy do krateru wulkanu, który znajdował się prawdopodobnie niedaleko Bazyliki św. Anny. Wulkan uległ zapadnięciu, a 5 milionów lat później powstał drugi.

Mówi się, że dawny krater znajdował się kilkaset metrów wyżej niż szczyt góry, który widać obecnie. Powodem obniżenia jest erozja skał, która dzieje się nawet dziś. O obecności wulkanu świadczy nie charakterystyczny stożek wulkaniczny, a jedynie wzniesienie, na którym się znajdował.

Rezerwat przyrody Lesisko

Lesisko to leśny rezerwat przyrody, który powstał w 1997 r. Na jego terenie znajdują się ponad stuletnie buki oraz dość głębokie wąwozy krasowe, które przecinają zbocza grzbietu Chełma. Rezerwat zajmuje powierzchnię 47,47 ha. Jego głównym celem jest ochrona starodrzewia. Niektóre z drzew kwalifikują się do nadania im tytułu pomnikowego. Średnia wysokość roślin to 30 m. Panuje tam duża wilgotność, co przekłada się na dobry rozkład materii organicznej i bujny rozwój wszystkich roślin. Są tam też rośliny chronione, np. barwinek pospolity, bluszcz, miodownik melisowaty, konwalia majowa oraz marzanka wonna.

Różnorodności roślinnej kroku nie ustępują również zwierzęta, które mieszkają na terenie Lesiska. Są to przede wszystkim liczne gatunki ssaków – kuny, wiewiórki, sarny, dziki czy lisy, a także ponad 50 gatunków ptaków – m.in. jastrząb, dzięcioł czy myszołów zwyczajny.

Góra św. Anny – atrakcje

Góra św. Anny znana jest głównie z pielgrzymek, jednak nie tylko wierni mogą znaleźć tam interesujące miejsca dla siebie. Wnętrze bazyliki czy kalwaria, w której skład wchodzi ponad 20 kaplic, a także muzeum czy zjeżdżalnia grawitacyjna to tylko kilka z wielu atrakcji, które czekają na odwiedzających. Dodatkowym atutem jest piękna przyroda, ogrom parków oraz innych terenów zielonych, które pozwalają na złapanie spokojnego oddechu w otoczeniu natury.

Klasztor – Góra św. Anny

Na Górze św. Anny znajduje się kalwaria, którą tworzy zespół 26 kaplic Drogi Męki Pańskiej i Dróżek Matki Boskiej. Jest także 6 kaplic maryjnych oraz kaplica św. Józefa. Całym kompleksem zarządzają członkowie klasztoru franciszkanów, który należy do Prowincji św. Jadwigi we Wrocławiu.

Budowa kalwarii rozpoczęła się w 1700 r. Architekt Domenico Signo inspirował się na układzie słynnej Kalwarii Zebrzydowskiej. 9 lat później pierwszy etap budowy się zakończył – powstały wtedy 33 nowe kaplice. Pierwsze nabożeństwo odprawiono w 1764 r. Wtedy też Klemens XIII udzielił odpustu przybyłym pielgrzymom.

W 1810 r. król pruski wydał dekret, który powodował sekularyzację majątku klasztoru, więc cały przejęły władze świeckie. W 1875 r., za rządów Ottona von Bismarcka i Kulturkampfu, franciszkanie ponownie musieli opuścić klasztor. 10 lat później powrócili na Górę św. Anny. Potem wybudowano tam tzw. Plac Rajski, a w latach 1912-1914 Grotę Lurdzką. Podczas II Wojny Światowej, franciszkanie znów byli zmuszeni do opuszczenia kalwarii – wrócili dopiero po zakończeniu wojny. W 1983 r. przywitano tam papieża Jana Pawła II, odprawiono również nieszpory.

Bazylika św. Anny

Pierwszy kościół został zbudowany prawdopodobnie w latach 1480 – 1485, natomiast pierwsza wzmianka o nim pochodzi dopiero z 1516 r. W 1656 r. na Górę Chełmską sprowadzono franciszkanów z ziem małopolskich.

Bazylika była wielokrotnie przebudowywana i modernizowana. Obecne wnętrze zostało zaprojektowane w okolicach lat 1957 – 1964. W 1993 r. na Górę św. Anny przybył Georg Mitschke, który odpowiadał za odrestaurowanie fresków oraz namalowanie nowego pod organami w centrum świątyni. Od nowa pozłocono ołtarz główny, ambonę oraz ołtarze boczne, a także odrestaurowano obrazy, figury, witraże oraz tylną część głównego ołtarza.

Bazylika ma jedną nawę, wybudowana ją z kamienia bazaltowego. Sufit ozdobiony jest malowidłami, które przedstawiają kolejne etapy życia św. Anny. W prezbiterium bazyliki nad ołtarzem znajduje się obraz ukazujący śmierć Anny. Mały Jezus wyciąga ręce do babci, a Maryja podaje je matce w ostatniej chwili życia. W oknach są witraże, które przedstawiają m.in. reformatorów franciszkańskich: św. Bernardyna ze Sieny oraz św. Jana Kapistrana. Jedno z malowideł przedstawia też Boże Narodzenie. Odnosi się do św. Franciszka, który przygotował pierwszy żłobek. Boczne ołtarze przedstawiają Matkę Bożą, św. Józefa, św. Jadwigę Śląską, św. Piotra z Alkantary oraz św. Antoniego. Nad bocznym wejściem można też zobaczyć obrazy autorstwa Teisena, które przedstawiają 3 rodziny święte – Annę, Joachima i Maryję, Maryję i Józefa z Jezusem oraz Elżbietę i Zachariasza z Janem Chrzcicielem.

Zjeżdżalnia grawitacyjna – Góra świętej Anny

Wzgórze św. Anny słynie również ze zjeżdżalni grawitacyjnej. Pętla alpine-coaster ma 600 m, a tor jest oświetlany, przez co największą rozrywkę zapewnia podczas wieczornych kursów. Tor saneczkowy ma dużo zakrętów, pokonuje się go z różną prędkością, przez co sprawi frajdę niemal każdemu. Atrakcja jest ulokowana przy ul. Planetorza 2, w okolicach dawnego amfiteatru. Dzieci, które nie ukończyły 8 lat, mogą korzystać ze zjeżdżalni jedynie pod opieką kogoś dorosłego.

Obok znajduje się też kompleks hotelowo-restauracyjny „Harcówka”, gdzie można zjeść kolację po dniu wypełnionym atrakcjami. Kuchnia serwuje dania śląskie.

Muzeum Czynu Powstańczego

Muzeum Czynu Powstańczego jest oddziałem Muzeum Śląska Opolskiego, które główną siedzibę ma w centrum Opola. Część, która mieści się w Górze św. Anny, ma charakter monograficzny. Znajduje się tam ok. 2500 eksponatów – dotyczą głównie powstań śląskich oraz plebiscytu na Górnym Śląsku. Są tam zaprezentowane m.in. pamiątki po uczestnikach powstań oraz świadectwa ich działalności. Są też sztandary oraz pisemne rozkazy z czasów III Powstania Śląskiego. W 2015 r. rozpoczęto prezentowanie tam stacjonarnej wystawy „Ważki – zabójcy dwóch środowisk”.

Muzeum można zwiedzać w godzinach 9:00-12:00 oraz 13:00-16:00. W poniedziałki muzeum jest nieczynne, a w czwartki wstęp jest darmowy, można wtedy odwiedzić zarówno wystawy stałe, jak i czasowe. Ulgowy bilet wstępu kosztuje 4 zł, natomiast normalny 6 zł. Można kupić również bilet łączony, który pozwala na zwiedzanie wszystkich oddziałów muzeum.

Góra świętej Anny – amfiteatr

Skalny amfiteatr na Górze św. Anny powstał w 1938 r., kiedy hitlerowcy chcieli mieć własne miejsce do spotkań politycznych oraz mauzoleum dla poległych Niemców. Wtedy było tam ok. 27 000 miejsc siedzących oraz dodatkowe 20 000 stojących. Jeżeli jako miejsce dla widowni policzyć jeszcze przestrzeń między kolejnymi sektorami, wychodzi na to, że amfiteatr mógł pomieścić nawet 300 000 widzów. Czyni go to jednym z największych w Europie.

W skarpie pod pomnikiem, który znajduje się w centrum oraz pod samym amfiteatrem, znajduje się sieć podziemnych korytarzy, które ciągną się aż do lochów zamku w okolicznej Żyrowej. Tunele, które powstały w celu odprowadzania wody z obiektu, obecnie nie nadają się do zwiedzania, a zamieszkują je jedynie nietoperze.

Kiedy Góra św. Anny wróciła w polskie ręce, obiekt służył głównie do obchodów związanych z kultywowaniem polskości Górnego Śląska. W 2016 r. odbyła się tam pierwsza edycja „Igrzysk Rockowych”, podczas których wystąpili m.in. Dżem, TSA czy Rebelianci.

Ciekawostki o Górze św. Anny

• Górnośląski działacz społeczny Józef Lompa, poświęcił Górze św. Anny dwie publikacje: „Historya o pobożnej i błogosławionej Petroneli, polskiej pustelnicy na górze Chełm u S. Anny w Górnym Szląsku” oraz „Kwiaty moralne zbierane na Górze Świętej Anny w Górnym Szląsku, wydawające najprzyjemniejszą wonność i posiłek dla dusz pobożnych chrześciańskich: bukiet pierwszy”.
• W 1980 r. Papież Jan Paweł II nadał kościołowi św. Anny tytuł bazyliki mniejszej, a trzy lata później spotkał się na Błoniach z ponad milionem wiernych. Ołtarz papieski, który zbudowano specjalnie z okazji tej wizyty, do dziś stoi na dziedzińcu sanktuarium. Jan Paweł II w ostatniej chwili zdołał podjąć decyzję o wizycie w tym miejscu – bardzo napięty program wizyt w Polsce sprawił, że papież prosto z Wrocławia miał polecieć do Krakowa. To abp. Alfred Nossol błyskawicznie zorganizował wizytę w sanktuarium św. Anny.
• Tysiące pielgrzymów przybywa do Góry św. Anny, aby zobaczyć figurkę św. Anny Samotrzeciej. Tak określa się przedstawienie Anny wraz z córką i wnukiem. Rzeźba należy do najstarszych drewnianych dostępnych na Śląsku.
• Przed wejściem do Muzeum Czynu Powstańczego można zobaczyć replikę samochodu pancernego „Korfanty”. Podobno powstańcy mieli 3 takie pojazdy, a wykonali je samodzielnie, bazując na samochodach ciężarowych, które zarekwirowano z katowickiej Huty Baildon.