Egipt to kraj pustynny znany głównie z pięknych hoteli i resortów na wakacyjny wypoczynek, z pięknych raf koralowych i dobrych miejsc do nurkowania, ze słynnych piramid w Gizie. Nie tylko ciepły klimat i palmy są w tym kraju atrakcyjne, ale przede wszystkim jego historia. Kultura Egipcjan, szczególnie ta dotycząca życia pozaziemskiego i kultu zmarłych to jeden z najciekawszych punktów historycznych Egiptu. Widok olbrzymich grobowców, ukrytych i wyrzeźbionych w skałach zapiera dech w piersiach, a zdolności budownicze i artystyczne ludzi w starożytności budzą zachwyt.
Dolina Królów – jedna z najokazalszych nekropoli egipskich
Dolina Królów to nic innego, jak olbrzymi starożytny cmentarz, na którym miejsce pochówku znaleźli egipscy faraonowie. Starannie wydrążone w skale schody, rozległe korytarze czy grobowe pomieszczenia sprawiają ogromne wrażenie, a fascynujące malowidła ścienne wydają się owiane tajemnicą. Dlatego nie tylko słynne piramidy cieszą się powodzeniem wśród turystów, Dolina Królów to miejsce, które trzeba zobaczyć.
Starożytni Egipcjanie i ich przywiązanie do kultu zmarłych
W kulturze i religii Egipcjan pojęcie „życia wiecznego” polegało na codziennej podróży zmarłego w ciągu dnia i powrotu do grobu w nocy. Dlatego zarówno osoba zmarła, jak i miejsce jej pochówku musiały być odpowiednio przygotowane. Groby zmarłych mieściły się pod ziemią, a do ich wnętrza prowadziły schody, zawiłe korytarze i kilka pomieszczeń.
Już w starożytności dewastowano i okradano grobowce zmarłych, dlatego im głębiej położony był grób i im trudniej było się do niego dostać, tym lepiej. Jednak grobowce i tak zostawały pozbawiane wszystkich cennych przedmiotów, a złodzieje działający w szajkach znali się na rzeczy. Dostawali się do grobowców niepostrzeżenie albo dając sporą łapówkę urzędnikom czy kapłanom w zamian za przymykanie oka na ich występki.
Aby zagwarantować zmarłej osobie spokój, wygodę i komfort umieszczano ciała w sarkofagach (trumnach). Faraonowie chowani byli w solidnych, często pozłacanych i zdobionych sarkofagach, nawet w kilku jednocześnie, a ludzie biedniejsi w słabszych, drewnianych trumnach, często w kilka osób. Przed złożeniem ciała do sarkofagu trzeba było jeszcze poddać je mumifikacji. W tym celu usuwano wnętrzności, moczono zwłoki w roztworze sody, suszono, wypełniano je ziołami, balsamowano, a na końcu owijano lnianymi bandażami.
Zmarłych chowano razem z bogactwem i całym dobytkiem, przez to komory grobowe musiały być większych rozmiarów. Nawet biedniejsze osoby chowano razem z jednym lub dwoma przedmiotami osobistymi. Dla zmarłego szykowano także perfumy, farby do makijażu, jedzenie i picie. Wierzono, że dzięki takim praktykom osoba zmarła zachowa życie po śmierci.
Gdzie znajduje się Dolina Królów?
Dolina Królów znajduje się na lewym brzegu Nilu, w sąsiedztwie miasteczka Luksor, na terenie Teb Zachodnich. Dzieli się na wschodnią część i zachodnią. Grobowce faraonów sprawiają wrażenie ukrytych i umieszczonych w trudnych miejscach doliny, a to wszystko za sprawą kradzieży i dewastacji grobowców królewskich. Faraonowie pragnęli, by ich miejsce pochówku było bardziej bezpieczne i niedostępne.
Nieopodal Doliny Królów znajduje się Dolina Królowych, o której kilka słów w dalszej części artykułu.
Zobacz także: Luksor – pozycja obowiązkowa podczas zwiedzania Egiptu
Numeracja grobów w Dolinie Królów
W 1827 roku angielski podróżnik i badacz, John Gardner Wilkinson zaproponował, aby ponumerować grobowce. Człowiek ten fascynował się Egiptem i jego kulturą. Pierwszy raz przybył tu w 1821 roku i przez dwanaście lat podróżował po kraju, zwiedzając wszystkie ważne dla kultury egipskiej miejsca, sporządzając przy tym liczne notatki i przemyślenia. Wtedy ponumerowano pierwsze odkryte grobowce, było ich 21. Numeracja zaczyna się od wejścia do Doliny Królów w kierunku wschodnim. Następnie numery przydzielano według daty odkrycia.
Numery poprzedzone są literami, które oznaczają:
KV – część wschodnia Doliny Królów
WV – część zachodnia Doliny Królów
Najbardziej znane grobowce odkryte w Dolinie Królów
Królowie Egiptu i ich historia oraz kultura to z pewnością interesujący temat nie tylko dla turystów, ale także dla badaczy. Pierwotną formą grobowców królewskich były usypane na powierzchni ziemi, wzmocnione cegłami lub kamieniami – mastaby. Kolejną formą grobów były piramidy, znacznie trwalsze od mastab. W końcu zaprzestano budowania piramid i zaczęto wykuwać świątynie skalne. Dużo bardziej skomplikowane, z długimi korytarzami biegnącymi głęboko pod ziemię i tajemniczymi komorami grobowymi. Wszystko po to, aby grobowiec był trudny w odnalezieniu.
Mumia faraona wraz z cennymi obrazami i złotem kusiła lokalnych złodziei do splądrowania. Niestety nawet głęboko położone grobowce zostawały pozbawiane cennych przedmiotów. W grobowcach zostali pochowani najsłynniejsi faraonowie Egiptu oraz członkowie rodzin królewskich. Po latach poszukiwań i badań archeolodzy odkryli aż 64 grobowce i 20 rozpoczętych budowli. 15 z nich jest dostępnych dla zwiedzających. Najczęściej odwiedzane grobowce to: grobowiec Tutanchamona, Setiego I, Amenhotepa II, Ramzesa I, Ramzesa IV, Ramzesa V i VI oraz Merenptaha.
Grobowiec Tutanchamona
Grób Tutanchamona to jeden z najsłynniejszych grobowców, ponieważ pomimo kilku prób włamania, ocalał nienaruszony, wraz z całym bogactwem w wewnątrz. Tutanchamon był to młody władca, który sprawował rządy w Egipcie w latach 1332 p.n.e. – 1323 p.n.e. Jego grobowiec odkrył Howard Carter i George Carnarvon w 1922 roku. Cały grobowiec składał się z długich schodów prowadzących w głąb ziemi, jeszcze dłuższego korytarza oraz czterech komór: przedsionka, komory bocznej, komory grobowej i skarbca. Wszystkie pomieszczenia były dobrze zabezpieczone, a to dlatego, że w ich wnętrzu kryły się prawdziwe skarby.
Archeolodzy znaleźli tam między innymi: złote łoża, złoty tron, złote skrzynie, piękne malowidła, cztery złocone rydwany, liczne posągi, sarkofag Tutanchamona z kwarcytu. Słynnym znaleziskiem jest również maska Tutanchamona. Złota maska Tutanchamona, zakrywająca twarz mumii ważyła ok. 10 kg i była bogato zdobiona barwnym szkłem, fajansem, kwarcem oraz obsydianem. Całe wyposażenie grobowca wydobyto na powierzchnię i przewieziono do Kairu, gdzie do dzisiaj można podziwiać je w tamtejszym muzeum, a mumia Tutanchamona została dokładnie przebadana.
Grobowiec Setiego I
Seti I, drugi faraon z XIX dynastii starożytnego Egiptu, został pochowany w najdłuższym grobowcu w Dolinie Królów. Grób faraona został odkryty w 1817 roku, a dokonał tego włoski podróżnik Giovanni Battista Belzoni. Przyczyniła się do tego zła pogoda, silne deszcze podmyły ziemię jednocześnie ukazując schody. Po wejściu do grobu Belzoni odkrył, że sarkofag został zniszczony i okradziony. Grobowiec Setiego I jest duży i okazały. Jego długość wynosi aż 137 metrów. Podziemia pełne są długich korytarzy, wrót oraz licznych sal i pomieszczeń.
Na ścianach widnieją przepiękne malowidła, przedstawiające sceny z życia zmarłego faraona, wędrówkę duszy przez świat umarłych oraz niezliczone postacie bóstw. Sarkofag faraona znajdował się w dużej sali z umieszczonymi na suficie gwiazdozbiorami krokodyla, hipopotama, lwa i świętego byka. Pośrodku pomieszczenia znajdował się alabastrowy sarkofag, o długości prawie 3 metrów. Jego ścianki pokryte były płaskorzeźbami przedstawiającymi sceny pogrzebowe. Wnętrze grobowca wypełnione malowidłami i symbolami religijnymi czy astronomicznymi sprawia ogromne wrażenie.
Grobowiec Amenhotepa II
To jeden z najgłębszych grobowców w Dolinie Królów. Odkrył go Victor Loret, francuski archeolog i egiptolog, w 1898 roku. Razem z mumią władcy Amenhotepa II odkryto jeszcze inne mumie faraonów oraz członków rodzin królewskich. Grobowiec składa się z ciągu korytarzy i sal. Nie jest przesadnie ozdobiony, choć nie brakuje tutaj malowideł na ścianach czy kolumnach z religijnymi akcentami. Z powodu podniesienia się wód gruntowych i wilgotnego powietrza grobowiec ten jest niestety stale konserwowany.
Grobowiec Ramzesa I
Ten grobowiec został odkryty w 1817 roku przez włoskiego podróżnika o nazwisku Belzoni, tego samego, który odkrył miejsce pochówku Setiego I. Grobowiec Ramzesa I jest niewielki, zdobiony malowidłami. Opisują one drogę zmarłego do nowego świata, duszę przechodzącą przez wiele bram i spotykającą przy każdej z nich inną boginię. W komorze grobowej odnaleziono granitowy sarkofag.
Zobacz także: Świątynia Luksorska – jedna z najpiękniejszych świątyń starożytnego Egiptu
Grobowiec Ramzesa IV
Grobowiec Ramzesa IV był ozdobiony polichromiami, czyli pięknymi ozdobami malarskimi, przedstawiającymi sceny z Księgi Jaskiń i Księgi Umarłych, a w samej komorze grobowej znajdowały się malowidła zainspirowane Księgą Bram i Księgą Amduat oraz Księgą Nieba. Z powodu licznych kradzieży w grobowcu, mumia Ramzesa IV jeszcze w starożytności została przeniesiona w miejsce pochówku Amenhotepa II, które odkrył Victor Loret, francuski archeolog w 1898 roku.
Grobowiec Ramzesa V i Ramzesa VI
Grobowiec królów Ramzesa V i Ramzesa VI jest niedokończonym miejscem pochówku braci. Został oczyszczony i zbadany w 1881 roku przez Georges’a Daressy’ego. Na ścianach zachowały się bogate malowidła, barwnie opisujące cykl słoneczny. Przedstawiają również sceny z Księgi Bram, Jaskiń, Nieba, Amduat. Mumie władców zostały wcześniej przeniesione ze względów bezpieczeństwa do skrytki w grobowcu Amenhotepa II, która została odkryta przez Victora Loreta.
Grobowiec Merenptaha
Grobowiec Merenptaha został odkryty przez brytyjskiego archeologa i egiptologa, Howarda Cartera w 1903 roku. Sama budowla jest mniej skomplikowana niż pozostałe, ma mniej korytarzy i pomieszczeń. Na ścianach korytarzy i komór grobowych widnieją malowidła o tematyce życia po śmierci oraz drogi zmarłego do „wiecznego życia”, a sufit zdobią astronomiczne symbole.
Mumia faraona znajdowała się w aż czterech sarkofagach, wewnętrzny był z alabastru, a trzy pozostałe z różowego granitu. Całość grobowca niestety uległa znacznemu zniszczeniu i dewastacji przez wizyty rabusiów.
Dolina Królowych – miejsce pochówku żon królów Egiptu
Na południe od Doliny Królów znajduje się Dolina Królowych, jest ona miejscem pochówku żon faraonów, księżniczek, książąt i szlachty. Odkryto aż 98 grobowców, które także ponumerowano, na wzór grobów faraonów. Jednym z największych i najpiękniejszych grobowców w Dolinie Królowych jest Grobowiec Nefertari, która była żoną króla Ramzesa II. Wnętrze grobu pokrywają piękne malowidła, przedstawiające królową i akcenty religijne. Malowidła zachowały się bardzo dobrze, wyglądają jakby były namalowane niedawno. Cały grób mierzy aż 520 m2 i z pewnością jest warty zobaczenia.
Zobacz także: Świątynia Hatszepsut – grobowiec królowej Hatszepsut w Egipcie
Czy Dolina Królów kryje przed nami jeszcze jakieś tajemnice?
Dolina Królów z pewnością kryje jeszcze wiele ciekawych tajemnic. Na pewno nie wszystkie grobowce zostały dotychczas odnalezione. Egipscy archeolodzy wciąż podkreślają, że nie są jeszcze znane groby niektórych królowych i faraonów, taki jak Ramzes VIII czy Totmes II.
Dotychczasowe odkrycia i zebrane materiały dostarczyły archeologom i badaczom pracy na długie lata. Egipscy naukowcy odkryli między innymi chaty robotników i dużą liczbę graffiti, które będą teraz szczegółowo analizowane.
Dolina Królów w Egipcie – zwiedzanie
Dolina Królów położona jest na pustyni, więc temperatura może sięgać tam nawet do 50 stopni Celsjusza. Należy pamiętać o lekkim i przewiewnym ubiorze, który jednocześnie będzie zasłaniał ramiona. Przyda się również kapelusz lub czapka na głowę oraz okulary przeciwsłoneczne. Warto założyć wygodne buty. W niektórych grobowcach jest bardzo duszno i ciasno, więc osoby mające klaustrofobię powinny uważać. Dolina Królów czynna jest codziennie, ale godziny otwarcia mogą się różnić, najczęściej otwarta jest od 6.00 do 17.00 bądź 19.00. Na oficjalnej stronie Doliny Królów widnieje informacja, że wewnątrz grobowców fotografowanie jest zabronione.
Bilet dla jednej dorosłej osoby kosztuje 70 LE (funt egipski) i obejmuje zwiedzanie z zewnątrz oraz wejście do 3 wybranych grobowców. Studenci po okazaniu międzynarodowej legitymacji studenckiej mogą dostać zniżkę i za bilet zapłacić tylko 35 LE.
Do niektórych grobów należy wykupić osobny bilet:
- Grobowiec Ramzesa VI – osoba dorosła 50 LE, student – 25 LE.
- Grobowiec Tutanchamona – osoba dorosła 80 LE, student – 40 LE.
- Grobowiec Aya – osoba dorosła – 20 LE, student – 10 LE.
Zobacz także: Hurghada — pomysł na ciepły urlop przez cały rok! Gdzie warto się wybrać i co zobaczyć? Wakacje w egipskim mieście
Ile czasu poświęcić na zwiedzanie Doliny Królów?
Na zwiedzanie Doliny Królów najlepiej poświęcić jeden dzień, wtedy bez pośpiechu można zagłębić się w tajemnicze malowidła ścienne, ozdoby religijne i astronomiczne oraz rozmyślać o życiu pozagrobowym Egipcjan. Można również zwiedzić pobliski Luksor czy odwiedzić grobowiec Nefertari w Dolinie Królowych.
Dolina Królów to miejsce przepełnione historią, rozwijającą się architekturą i kulturą starożytnego Egiptu. Będąc w tym kraju koniecznie trzeba wybrać się do fascynującej doliny i poznać miejsce pochówku słynnych faraonów. Wielkość grobów oraz ich wyniosła prezencja potrafi zadziwić i uzmysłowić potęgę wiary Egipcjan. A to wszystko w obliczu gorącego klimatu w samym sercu afrykańskiej pustyni.
