Pałac Książ, niezliczone zabytki, górzyste tereny i orientalna roślinność Palmiarni. Wałbrzych przyciąga miłośników architektury, wędrówek górskich oraz turystów zafascynowanych tajemniczymi wątkami historii miasta. Spędź noc w zamkowych piwnicach i poznaj miejscowe legendy. Zobacz, co warto zobaczyć w malowniczym mieście Dolnego Śląska!
Poznaj historię miasta
Spis treści
Początki Wałbrzycha sięgają wczesnego średniowiecza, kiedy tereny dzisiejszego miasta stanowiły osadę słowiańską. Od 1278 r. miasto było związane z Księstwem Świdnickim, a następnie Świdnicko–Jaworskim. Wtedy też powstały między innymi Zamek Książ oraz kamienny zamek Nowy Dwór. W drugiej połowie XIV wieku w Wałbrzychu zaczęto wydobywać srebro i ołów oraz odkryto źródła mineralne. Dzięki źródłom wód leczniczych miejscowość Stary Zdrój, będąca obecnie dzielnicą Wałbrzycha, urosła do rangi uzdrowiska. Od 1382 roku miasto należało do rodu Schaffgotschów. Następnie przechodziło z rąk do rąk, wielokrotnie zmieniając właścicieli, aż do 1492 roku, kiedy Wałbrzych stał się własnością rodu von Czettritz na kolejne 250 lat.
Od 1808 roku miasto przestało być własnością prywatną i intensywnie się rozwijało. Powstały kopalnie i zakłady przemysłowe, wybudowano kamienice i sieć linii tramwajowych, a Wałbrzych zaczynał funkcjonować jako wielkomiejska zabudowa. XIX i XX wiek to rozwój wielu gałęzi przemysłu, między innymi włókiennictwa i ceramiki. Miasto poszerzało swoje terytorium i wchłaniało pobliskie wsie. Intensywnie działały kopalnie węgla, skutkiem czego był zanik źródeł wód leczniczych.
Pod koniec XIX wieku Wałbrzych został wcielony do terytorium Rzeszy Niemieckiej, a po II wojnie światowej ponownie osiedlano tam Polaków. Zaczęło rozwijać się zaplecze kulturalne miasta, powstała Filharmonia Wałbrzyska, Wojewódzkie Centrum Kultury i Teatr Lalek. Obecnie Wałbrzych to miasto powiatowe, pełne ciekawych zabytków, które aspiruje do miana ośrodka turystycznego.
Legenda o początkach Wałbrzycha
Z historią dolnośląskiego miasta wiąże się wiele legend. Jedną z nich jest legenda o początkach osady Wałbrzych, która związana jest z niepozornym kościołem, stojącym przy Placu Kościelnym. Legenda opowiada o Rycerzu, którego napadły wilki. Rycerz przegrywał walkę z wygłodniałymi zwierzętami i kiedy myślał, że czeka go śmierć, zaczął się modlić. Jego błagania miała usłyszeć Matka Boska, która ocaliła Rycerza. W ramach wdzięczności mężczyzna wybudował na wzgórzu drewniany kościół, w którego wnętrzach biło źródło uzdrawiającej wody. Kościół miał być pierwszym budynkiem nowej osady Wałbrzych.
Zamek Książ
Kompleks zamkowy mieści się w malowniczej okolicy na Pogórzu Wałbrzyskim. Budynek powstał w średniowieczu, jednak jego obecna bryła stanowi przykład architektury barokowo-renesansowej. Turystom udostępniono wnętrza Zamku, otaczające budynek tarasy oraz trasę po zamkowych podziemiach. W kompleksie znajduje się Mauzoleum Rodziny Hochbergów, Palmiarnia oraz umiejscowiona w zabytkowych budynkach stadnina koni. Bilet upoważniający do zwiedzania Zamku w pakiecie z audioprzewodnikiem dla osoby dorosłej kosztuje 45 zł, a za bilet ulgowy zapłacisz 35 zł. Zwiedzanie trwa około 90 minut. Można je rozpocząć o dowolnej porze, w godzinach otwarcia obiektu.
Zobacz także: Zamek Książ – poznajcie najpiękniejszy zamek Dolnego Śląska
Niekonwencjonalną atrakcję stanowi nocne zwiedzanie Zamku Książ, gdzie turyści mogą poznać historię kompleksu w ciemnościach książańskich piwnic i niedostępnych dla turystów w dzień komnat Zamku. Koszt pełnego emocji zwiedzania to 55 zł od osoby w przypadku zakupu biletu przez Internet i 59 zł, jeśli zdecydujesz się kupić bilet na miejscu.
Ruiny Zamku Stary Książ
Wałbrzyski zamek, a raczej jego ruiny to pozostałości po XIX wiecznym Zamku Stary Książ, który powstał na murach zamku piastowskiego, pochodzącego jeszcze ze średniowiecza. Przebudowę ruin na styl romantyczny zlecił ówczesny właściciel Zamku Książ. Ruiny położone są na terenie Książańskiego Parku Krajobrazowego – możesz udać się tam pieszo, bezpośrednio po zwiedzaniu murów Zamku Książ.
Zobacz także: Jakie tajemnice skrywa Zamek Stary Książ?
Co warto zobaczyć w Wałbrzychu?
Historia miasta sięgająca wczesnego średniowiecza sprawia, że Wałbrzych opływa w zabytki i historyczne miejsca. Entuzjaści architektury zachwycą się kamienicami, a miłośnicy roślin oczarują Palmiarnią, położoną przy Zamku Książ. Wałbrzych to także przekształcona w muzeum Stara Kopalnia i owiane tajemnicą lasy Gór Wałbrzyskich.
Wałbrzyski Rynek
Plac rynkowy to miejsce chętnie odwiedzane zarówno przez turystów, jak i mieszkańców miasta. Niegdyś w centrum Rynku znajdował się barokowy ratusz, który został rozebrany, a obecnie jego miejsce zajmuje fontanna.
Wałbrzyski Rynek zwraca uwagę przechodniów zabytkowymi kamienicami z XVIII i XIX wieku. Odwiedzając miasto, warto poświęcić chwilę i skupić się na trzech z nich:
- „Kamienicy pod Kotwicą”, reprezentującej styl barokowo-klasycystyczny, która swoją nazwę wzięła od kotwicy na szczycie jej dachu, symbolizującej handel Wałbrzycha z krajami zamorskimi.
- „Kamienicy z Trzema Różami”, wybudowanej w stylu barokowym.
- „Kamienicy pod czterema Atlantami” w stylu klasycystycznym, w której niegdyś mieściła się winiarnia, gdzie czas spędzał sam Goethe. Współcześnie kamienica jest siedzibą biblioteki.
Na placu mieszczą się restauracje z ogródkami piwnymi, z których można podziwiać umiejscowioną w centrum fontannę. Miłośnicy antyków i staroci mogą spędzić czas w poszukiwaniu antycznych perełek na pchlim targu, organizowanym co niedzielę w godzinach porannych.
Ratusz i Plac Magistracki
Wałbrzyski ratusz to neogotycki budynek z 1856 roku, stanowiący obecnie siedzibę władz miejskich. Budowla została zaprojektowana przez wrocławskiego budowniczego królewskiego, a następnie powiększona o dwa skrzydła na bazie projektu Karla Grossera. Budynek ratusza umiejscowiony jest na Placu Magistrackim, nazywanym „Drugim Rynkiem” Wałbrzycha. Plac powstał w drugiej połowie XIX wieku i pełnił dla mieszkańców funkcję rekreacyjną. Niegdyś stały tam dwa pomniki – cesarza Wilhelma I i Ottona von Bismarcka.
Obecnie Plac składa się z ratusza, zabytkowych kamienic i budynku Prokuratury Okręgowej, który zwraca uwagę swoim historycznym wyglądem. W centrum Placu znajduje się podświetlana nocą fontanna. Okolice ratusza przeszły w ostatnich latach rewitalizację, która uatrakcyjniła miejsce, jednocześnie zachowując jego historyczny charakter. Ograniczono także ruch samochodowy, dzięki czemu jest to idealne miejsce na spacery.
Stara kopalnia Wałbrzych
Odwiedzając Dolny Śląsk, koniecznie powinieneś wybrać się do Centrum Nauki i Sztuki Stara Kopalnia w Wałbrzychu. Atrakcja mieści się na terenie dawnej Kopalni Węgla Kamiennego „Julia”. Zwiedzający Centrum są oprowadzani przez dawnych górników, którzy w autentyczny sposób przedstawiają poprzemysłowe zabytki i opowiadają historię wałbrzyskiego górnictwa. W kompleksie mieści się Galeria Sztuki Współczesnej i Centrum Ceramiki Unikatowej, a w tym roku organizowany jest tam Festiwal Stanisława Lema z inscenizacją artystyczną, wystawami i licznymi gośćmi.
Zobacz także: Stara kopalnia Wałbrzych – czy warto odwiedzić Centrum Nauki i Sztuki?
Kolegiata Najświętszej Maryi Panny Bolesnej i św. Aniołów Stróżów
Dla zainteresowanych architekturą sakralną, ciekawym miejscem będzie mieszcząca się w Wałbrzychu kolegiata. Budowla miała powstać w zastępstwie dawnego Kościoła św. Michała, który nie był w stanie pomieścić wszystkich katolików, napływających do Wałbrzycha w XIX wieku. Budynek kolegiaty to przykład architektury neogotyckiej. Został zaprojektowany przez wrocławskiego architekta, a jego budowę rozpoczęto w 1898 roku. Wałbrzyska kolegiata to budynek halowy, wykonany z cegieł, z wieżą o wysokości 80 metrów. W jego wnętrzu mieszczą się ambona, chrzcielnica i wkomponowane w elewację epitafia, stanowiące pozostałości po Kościele św. Michała.
Palmiarnia w Wałbrzychu
Za powstaniem wałbrzyskiej Palmiarni kryje się urokliwa historia. Miejsce zostało stworzone jako prezent od Jana Henryka XV z rodu Hochbergów dla jego małżonki. Księżna, nazywana Daisy, fascynowała się kwiatami i nietypowymi gatunkami roślin. Obecnie niezwykły „bukiet kwiatów” dla ukochanej, stanowi jedną z czołowych atrakcji Wałbrzycha. Znajdziesz tam ponad 250 gatunków roślin, pochodzących z różnych zakątków świata, w tym bambusy, agawy i rośliny z basenu Morza Śródziemnego. Dodatkowo w Palmiarni znajduje się stała Wystawa Bonsai, z 200-letnim okazem jałowca. Za wstęp do Palmiarni należy zapłacić 15 zł w przypadku biletu normalnego lub 10 zł za bilet ulgowy.
Zobacz także: Atrakcja dla całej rodziny w okolicach Zamku Książ. Palmiarnia w Wałbrzychu ma już ponad 100 lat i ciągle zachwyca!
Pałac Czettritzów
Budowla z XVII wieku, nazywana także „Zamkiem Wałbrzych” powstała z inicjatywy rodu von Czettritz, który mieścił w jej murach swoją siedzibę. Następnie Pałac przeszedł w posiadanie rodu Hochbergów, którzy rozbudowali i zmodernizowali budynek, czyniąc go placówką Zarządu Dóbr Hochbergów. Obecnie Pałac Czettritzów stanowi siedzibę Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej. Obiekt zachwyca zabytkowymi wnętrzami oraz otaczającym go parkiem, w którym znajdują się dwie zaniedbane, ale pełne historii wille. Jedną z nich zamieszkiwała wcześniej wspomniana księżna Daisy von Pless. Do Pałacu można dotrzeć, poruszając się trasą spacerową biegnącą „Szlakiem Starego Grodu”.
Muzeum Porcelany
Produkcja porcelany to dla Wałbrzycha pewnego rodzaju tradycja. Fabryka Porcelany „Krzysztof”, rozpoczynająca działalność w 1831 roku nadal zajmuje się produkcją zastaw, a marka znana jest na całym świecie. W Wałbrzychu funkcjonowało mnóstwo innych fabryk tej branży, z których historią możesz zapoznać się w Muzeum Porcelany. Placówka ma swoją siedzibę w klasycystycznym Pałacu Albertich i prezentuje zwiedzającym eksponaty z trzech Działów: Ceramiki, Sztuki oraz Historii Miasta i Regionu. Znajdziesz tam przykłady historycznych i współczesnych zastaw porcelanowych, prace malarskie europejskich artystów oraz ikonografię związaną z historią Wałbrzycha. Korzystną opcją jest zakup biletu „Explore Wałbrzych” (71 zł bilet normalny, 53 zł ulgowy), który umożliwia wstęp do o Muzeum Porcelany, Centrum Nauki i Sztuki, Zamku Książ i Palmiarni.
Mauzoleum w Wałbrzychu
Przy niebieskim szlaku turystycznym Wałbrzycha znajduje się owiany tajemnicą budynek nazywany „Totenburgiem”. Powstał jako pomnik, upamiętniający Ślązaków, którzy stracili życie podczas I wojny światowej, ofiary wypadków w kopalniach i miejscowych bojowników ruchu NSDAP. Historia budynku wiąże się z działalnością nazistów, którzy mieli organizować tam swoje uroczystości. Obecnie budynek niszczeje, jednak wciąż odwiedza go wielu turystów, zafascynowanych niejednoznaczną i tajemniczą historią obiektu.
Tunel Pod Małym Wołowcem
Oddany do użytku w 1880 roku, jeden z najdłuższych tuneli kolejowych w Polsce. Górski Tunel Pod Małym Wołowcem ma ponad półtora kilometra. Mówi się, że podczas II wojny światowej wykorzystywano go jako schron. Starsza komora tunelu pozostaje nieczynna od lat 90. XX wieku, jednak obecnie pociągi poruszają się nowszym torem, który został poddany gruntownej renowacji. Tunel skonstruowany z użyciem niezwykle nowoczesnej technologii swojej epoki stanowi obecnie zabytek techniki. Tunele kolejowe okolic Wałbrzycha przyciągają wielu turystów, którzy przyjeżdżają zaintrygowani legendą „złotego pociągu”.
Wędrówki górskie z Wałbrzycha
Wałbrzych i okolice bogate są w szlaki turystyczne. Z miasta możesz rozpocząć wędrówkę górską przez szlaki Sudetów Środkowych. Ciekawą propozycją są najwyższy szczyt Gór Wałbrzyskich – Borowa, Chełmiec oraz Trójgrab z wieżą widokową. Szlaki są stosunkowo krótkie, jednak potrafią być strome, dlatego warto zabrać ze sobą odpowiednie obuwie.
Jak zwiedzać Wałbrzych?
Standardową opcją jest poruszanie się pieszo. Przez miasto biegną dwa główne węzły ścieżek – w Książańskim Parku Krajobrazowym oraz w dzielnicy Podgórze. Opcją, która na pewno spodoba się miłośnikom kolarstwa, jest poruszanie się po Wałbrzychu rowerem. W mieście znajduje się kilkanaście tras rowerowych, prowadzących przez najbardziej malownicze zakątki Wałbrzycha. Nietypową, a zarazem ciekawą formą jest zwiedzanie Wałbrzycha konno, dzięki trasom stadniny przy Zamku Książ.
Pełne uroku, górzyste miasto przyciąga coraz więcej turystów zabytkową architekturą i owianymi tajemnicą opowieściami. Jedna z pereł Dolnego Śląska to idealne miejsce na weekendowy wypoczynek dla całej rodziny.
