W głębi lasu deszczowego w północnej Gwatemali leży jedno z pierwszych miast Majów stworzone około 300 roku p.n.e. Odkrywcy natknęli się na te niesamowite ruiny dopiero pod koniec XVII wieku, a w roku 1848 została wyprawiona pierwsza ekspedycja naukowa w celu odkrycia i zbadania ruin Majów. Wybierz się w fascynującą podróż do dżungli i zobacz na własne oczy te niesamowite pozostałości miasta starożytnej cywilizacji.
Co to jest Tikal?
Spis treści
Tikal jest kompleksem około 3 tysięcy budynków, w których w skład wchodzi aż 16 świątyń. Miasto zasiedlane było przez 10 do 45 tysięcy mieszkańców od około 600 roku p.n.e. Tikal był stolicą tej starożytnej krainy i od roku 300 p.n.e. do 900 p.n.e. stopniowo stawał się największym ośrodkiem Majów. Miasto osadzone jest w chronionym rezerwacie Parku Narodowego Tikal i ma powierzchnię ponad dwóch miliona hektarów.
W roku 1979 ruiny Tikal wraz z parkiem narodowym, który je otacza, zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Mają na niej specjalne miejsce ze względu na wysoką wartość i różnorodność biologiczną i archeologiczną, co sprawia, że są dziedzictwem zarówno kultury, jak i natury. Obecnie kompleks archeologiczny w Tikal jest uznawany za najważniejszy tego typu obiekt pozostawiony po cywilizacji Majów. Główna część miejska obejmuje obszar około 400 hektarów i znajdują się na niej pałace, świątynie, platformy ceremonialne, rezydencje mieszkalne, boiska do gry w piłkę oraz drogi i place. Udostępniona część do zwiedzania dla turystów jest jedynie niewielkim fragmentem tego majestatycznego miasta. Spędzisz tam wiele godzin, podziwiając imponującą architekturę starożytnych cywilizacji i poznasz tajemnicę kultury Majów. W podróż do Tikal warto wybrać się z rana, możliwe jest to w towarzystwie przewodnika lub samemu. Region ten charakteryzuje się często pochmurną pogodą, jednak dodaje to dodatkowego klimatu spacerowi po opuszczonej stolicy Majów.
Nazwa Tikal
Opinie dotyczące znaczenia nazwy miasta Tikal były od zawsze podzielone w świecie archeologii i wywoływały wiele burzliwych dyskusji. William E. Coe, amerykański archeolog pisał, że „Tikál” jest po prostu tradycyjną nazwą ruin miasta i nie ma żadnego większego znaczenia, jednak jego poprzednicy między innymi Teoberto Malera mieli odmienne zdania. Malera sądził, że „Tikál” oznacza miejsce, w którym słychać głosy duchów. Ta teoria zgodziłaby się z tłumaczeniem z języka maya, ponieważ „ti” oznacza „miejsce” a „k’al”, „duchy”. Alternatywnie przyjęto również nazwę „miejsce głosów” tłumaczoną z języka Itza Maya. Jednak „Tikál” nie jest oryginalną, starożytną nazwą. Odkrywcy po odnalezieniu ruin w latach czterdziestych XIX wieku przystali na takie nazewnictwo, jednak starożytne inskrypcje na glifach wykazywały, że miasto nazywane było Yax Mautal lub Yax Mutul, co oznacza „Pierwszy Mutal”. Prawdopodobnie w codziennym życiu używano samego określenia Mutul, jednak założyciele miasta chcieli podkreślić, że było ono pierwszym królestwem powstałym w tych regionach.
Jak dotrzeć do miasta Majów?
Przed dostaniem się do Tikal dotrzeć musisz do Flores będącego bazę wypadową i początkowy punkt podróży do miasta Majów. Bardzo często turyści odwiedzający te regiony Gwatemali zamieszkują Gwatemale, stolicę kraju. Do Flores dostaniesz się z tamtego miejsca samolotem lub autobusem. Podróż drogą lotniczą oferują linie TAG i Avianca, jest to zdecydowanie łatwiejsza i szybsza przeprawa, jednak kosztować będzie około 100 dolarów w dwie strony. Jeśli zdecydujesz się na podróż autobusem, przygotować musisz się na około 9-godzinną jazdę, warto wybrać przejazd nocny. Autobusy zaopatrzone są w klimatyzację i wygodne rozkładane siedzenia, przystosowane są do dalekich kursów.
Gdy dostaniesz się już do Flores, powinieneś się skierować na przewożący turystów autobus lokalny. Jedzie on już na szczęście prosto do Parku Narodowego Tikal, gdzie rozpoczniesz fantastyczną wycieczkę po stolicy Majów. Podróż autobusem lokalnym w dwie strony kosztuje około 30 złotych (60 quetzali gwatemalskich), a w przypadku transportu zorganizowanego, zajmującego się bezpośrednio zapewnieniem podróży turystom z hoteli jest to koszt około 40 złotych (80 quetzali gwatemalskich). Autobus zorganizowany dla turystów jedzie około 1,5 godziny i zatrzymuje się pod samą bramą parku. Kursuje kilka razy dziennie od godziny 4:30 do 15. Możliwy jest również powrót komunikacją lokalną, która kursuje do około godziny 17:30. Na zwiedzanie ruin warto przeznaczyć cały dzień, by zwiedzić wszystkie kompleksy tego niesamowitego miasta. Bilet wstępu do parku i ruin kosztuje około 75 złotych (150 quetzali gwatemalskich). W razie spóźnienia na autobus lub chęci zostania na noc w tajemniczej dżungli, w okolicy znajdziemy odpowiedni nocleg. Ponadto park możliwy jest do zwiedzania o wschodzie lub zachodzie słońca, lecz do biletu dopłacimy około 50 złotych, czyli 100 quetzali gwatemalskich za ochronę strażnika.
Obiekty w Tikal
Ze względu na swój olbrzymi obszar i doskonałe zakonserwowanie Tikal, miasto uznawane jest za największe archeologiczne zbiorowisko ruin po cywilizacji Majów. Dostępny dla zwiedzających obszar jest niezwykle rozległy. Spędź cały dzień w lasie deszczowym i poznaj tajemnice kultury i historii starożytnych mieszkańców.
Świątynia Wielkiego Jaguara
Świątynia Wielkiego Jaguara nazywana inaczej Świątynią I jest jedną z bardziej charakterystycznych i nietypowych budowli tego typu, znajdujących się na obszarze Tikal. Prezentuje się jako piramida schodkowa posiadająca typowe zwieńczenie na dachu, charakterystyczne dla architektury Majów. Swoją nazwę zawdzięcza nadprożu, przedstawiającym władcę, który siedzi na tronie jaguara. Świątynia znajduje się po wschodniej stronie Wielkiego Placu, z czego wynika jej nietypowość. Tradycyjnie świątynie Majów, które pełniły funkcję grobowca, znajdowały się w północnej części miasta przy miejskim Akropolu.
Świątynia powstała około 730 roku na życzenie panującego w tamtym okresie władcy tikalskiego Jasawa Chana K’awilla I. Budowa świątyni została rozpoczęta od głównej komory, w której znajduje się grobowiec, a następnie zaczęto tworzyć nad nim piramidę. Prace nadzorował sam król, a następnie jego syn i następca tronu Yik’in Chan K’awiil. Jasaw Chan K’awill I prawdopodobnie jak wielu królów w tamtych czasach zaplanował budowę świątyni długo przed swoją śmiercią. Świątynia jest jedną z części dziewięciu tarasów symbolizujących dziewięć poziomów podziemnego świata. Jej skierowanie ku zachodzącemu słońcu symbolizuje krainę cieni, do której ma zostać poprowadzony władca po śmierci.
Akropol
W centrum miasta Tikal przy Wielkim Placu znajdują się ruiny Akropolu północnego. W ich zawartość wchodzi aż sto budowli stawianych jedna na drugiej przez 1500 lat oraz trzy świątynie. W całym akropolu chowani byli władcy Tikal od roku 1 do 550 n.e. Oprócz typowych grobowców część władców przed swoją śmiercią decydowała się na wybudowanie świątyni. W jednej z trzech budowli spoczywa Sihyaj Chan K’awiil II inaczej nazywany „Burzliwym Niebem”, który panował do 457 roku. W ruinach akropolu znajduje się również stela wzniesiona przez Sihyaja Chana Kʼawiila II, przedstawiająca jaguara. Zwierzę to uznawane było za boga sprawującego opiekę nad miastem Tikal.
Plac Siedmiu Świątyń
Na południe od Świątyni II i zachód od Południowego Akropolu znajdziesz olbrzymi kompleks ruin zwany Placem Siedmiu Świątyń. Oddalony jest o około 300 metrów od Wielkiego Placu i możliwe jest zwiedzanie go. Na placu, jak sama nazwa wskazuje, znajdują się pozostałości po siedmiu małych świątyniach z okresu 600-900 roku. Powierzchnia tego imponującego zbiorowiska wynosi aż 25 tysięcy metrów kwadratowych, co czyni go jednym z trzech największych placów w całym Tikal. Na terenie Placu Siedmiu Świątyń znaleziono tysiące ceramicznych fragmentów wskazujących na zamieszkanie tych terenów około 650 roku p.n.e.
Bliźniacze piramidy
Jedną z bardziej zaawansowanych architektonicznie budowli w całym mieście Majów, jest kompleks dwóch bliźniaczych piramid. Zbudowane zostały w celu uczczenia 20-letniej k’atun, cyklu kalendarza Majów. Kompleksy piramid bliźniaczych zostały również zlokalizowane w okolicznych miastach, między innymi Yaxha oddalonym około 30 kilometrów od Tikal. Wskazywać to może na powiązanie polityczne okolicznych osad. W kompleks piramid w Tikal wchodzą identyczne budowle ustawione po wschodniej i zachodniej części małego placu. Od północnej części plac jest zabudowany murem z wyrzeźbioną stela pełniącą funkcję ołtarza. Po raz pierwszy termin „kompleks bliźniaczych piramid” został użyty w roku 1956 przez amerykańskiego archeologa Edwina M. Shooka. Zauważył on podobieństwa między pięcioma grupami podobnych zbiorowisk ruin w Gwatemali i w okolicy Tikal.
Świątynie
W skład ruin Tikal wchodzi aż 16 świątyń, jednak wyróżniane jest sześć głównych. Świątynia I nazywana inaczej Świątynią Wielkiego Jagura mierzy 47 metrów i jest jedną z bardziej rozpoznawalnych ze względu na zdobienie przedstawiające władcę na tronie jaguara oraz swoje nietypowe położenie w mieście. Świątynia II zwana również Świątynią Masek, tak jak I, zostały zbudowane na żądanie Jasawa Chana K’awilla I. Władca Tikal zbudował ją na cześć swojej żony Kalajuun Une’ Mo’. Świątynia składa się z trzech poziomów i mierzy 38 metrów. Usytuowana jest naprzeciwko Świątyni I, w której został pochowany władca. Trzecią z głównych świątyń i prawdopodobnie najważniejszą jest Świątynia Kapłana-Jaguara, będąca prawdopodobnie ostatnią ze świątyń wzniesionych w mieście. Budowa trwała między 810 a 870 rokiem n.e. W tym okresie Tikal było jeszcze stabilne politycznie, jednak dążyło do powolnego upadku, a następnie zostało opuszczone około 900 roku. Świątynia została powiązana z królem Chi’taamem, ostatnim z władców Tikal. Nie zostało to potwierdzone, lecz możliwe, że skrywa jego grobowiec. Czwarta z budowli, Świątynia Dwugłowego Węża uważana jest za najwyższą ze wszystkich świątyń Nowego Świata. Mierzy aż 65 metrów, a wzniesiona została około 740 roku na życzenie władcy Yik’in Chan K’awiilla. Tak jak w przypadku Świątyni III, archeolodzy podejrzewają, że znajduje się w niej grobowiec króla. W latach 1967-1969 i w połowie lat 70 budowla została częściowo odrestaurowana. Świątynia V jest drugą co do wysokości świątynią, mierzy 59 metrów. Znajduje się w południowej części Centralnego Akropolu. Ta tajemnicza piramida nie została w pełni odkryta przez archeologów, prawdopodobnie skrywa się w niej grobowiec nieznanego władcy Tikal. Szóstą, a tym samym ostatnią ze wszystkich głównych świątyń miasta Majów jest Świątynia Inskrypcji. Swoją nazwę zawdzięcza dużej ilości hieroglifów znajdujących się na dachu oraz we wnętrzu. Układ pomieszczeń wskazuje, że mógł być to również pałac zamieszkiwany przez jednego z władców. Budowla znajduje się w dużej odległości od reszty świątyń, dlatego została odkryta dopiero w 1951 roku. U jej podnóża znajduje się stela upamiętniająca władcę Yik’in Chan K’awilla oraz zniszczony ołtarz.
Park Narodowy w Tikal
Oprócz swojego dziedzictwa kulturowego Tikal jest również niezwykle bogate pod względem flory i fauny. Park Narodowy w Tikal, jak same wykopaliska archeologiczne znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Imponujący obszar lasu deszczowego skrywa wiele tajemnic, a natknąć się tam możesz na wiele wyjątkowych gatunków zwierząt.
Fauna parku
Ze względu na swoją różnorodność kulturową, jak i przyrodniczą, Tikal znajduje się na specjalnym miejscu na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Oprócz swojej niesamowitej historii Park Narodowy Tikal zaskoczy Cię również pod względem swojej flory i fauny. Zanurz się w mokradła, sawannę oraz lasy tropikalne i zobacz na własne oczy egzotyczne gatunki zwierząt. Spotkać tu możesz dzikie koty, takie jak jaguary czy pumy, małpy, mrówkojady i aż 300 gatunków ptaków. Pamiętając o odpowiedniej ostrożności, daj się porwać tej bogatej dżungli.
Zaginiony świat
Miasto Tikal pomimo swojej długiej historii jest utrzymane w niesamowicie dobrym stanie i każdego dnia wita turystów pragnących zaczerpnąć jego historii. Zdecyduj się na podróż po pozostałościach cywilizacji Majów, a może uda Ci się nawet odkryć jego nowe tajemnice.
