Ostrów Tumski jest najstarszą zamieszkaną częścią Wrocławia. Pełen jest zabytków, muzeów i pięknej roślinności, którą prezentuje Ogród Botaniczny znajdujący się nieopodal. Turystów przyciąga urok i magia tego miejsca oraz chęć poznania miejskiego latarnika. Ta najbardziej romantyczna część Wrocławia, jest popularna wśród zakochanych, spacerowiczów i chętnie odwiedzana przez mieszkańców. Sprawdź co warto zobaczyć na Ostrowie Tumskim!
Gdzie znajduje się wrocławski Ostrów Tumski?
Spis treści
Ostrów Tumski położony jest na północny wschód od wrocławskiego rynku. Spacer z centrum zajmuje wolnym tempem ok. 20 minut przez Plac Nowy Targ i Wyspę Piasek Mostem Tumskim dostać można się ul. Katedralną i stamtąd rozpocząć zwiedzanie. Odległość z rynku do Ostrowa Tumskiego jest w rzeczywistości niewielka i najlepiej tą 1,5-kilometrową trasę pokonać pieszo. Jeśli jednak podróżujący planuje dojechać do tej części Wrocławia za pomocą komunikacji miejskiej, może skorzystać z tramwajów i autobusów zatrzymujących się na Placu Bema, Katedrze, Ogrodzie Botanicznym, Świętokrzyskiej lub Urzędzie Wojewódzkim. Ze ścisłego centrum do Ostrowa Tumskiego można dostać się tramwajami 2, 6, 7, 9, 10 i 23. Ze względu na zabytkowy charakter tej części miasta Ostrów Tumski został wyłączony z ruchu pojazdów komunikacji miejskiej.
Więcej na temat zabytków Wrocławia przeczytasz w naszym artykule: Wrocław – atrakcje i zabytki warte zobaczenia. 15 propozycji!
Powstanie Ostrowa Tumskiego
Ostrów Tumski jest miejscem, w którym zaczyna się ponad tysiącletnia historia stolicy Dolnego Śląska. Był on siedzibą pierwszych Piastów, a jego powstanie datuje się na X wiek. Ostrów Tumski zlokalizowano na wyspie otoczonej wodami Odry i Oławy. Początkowo był on oddzielną wyspą i sąsiadował z innymi wyspami. W 1807 roku rozpoczęto wyburzanie dawnych murów miejskich Wrocławia, wtedy też zasypano odnogę Odry przy Ostrowie Tumskim, dzięki czemu przestał on już być oddzielną częścią i połączył się z lądem.
Pierwsze zabudowania w tej części miasta pojawiły się na obszarze od kościoła św. Marcina do kościoła św. Krzyża. Obszar ten niemal od początku znajdował się pod jurysdykcją kościelną. Znajdowały się tu liczne budowle sakralne, ponieważ wschodnia część Ostrowa Tumskiego należała do biskupa wrocławskiego. Jej historyczny charakter podkreślają współczesne nazwy ulic – Katedralna, Świętego Idziego, Świętego Józefa itd.
Ostrów Tumski we Wrocławiu – historia
Ostrów Tumski jest najstarszą, zabytkową dzielnicą Wrocławia. Powstał na obszarze przepraw na Odrze, pomiędzy ujściem rzek Oławy, Ślęzy i Widawy. Rozgałęziająca się na liczne odnogi rzeka, utworzyła na tym obszarze liczne wyspy. Odra stanowiła drogę komunikacyjną i jednocześnie dostarczała jego mieszkańcom pożywienie. Dzięki wykopaliskom archeologicznym udało się ustalić, że najwcześniej zamieszkałe były okolice od kościoła św. Marcina – początkowo drewniany budynek w XI wieku miał pełnić rolę książęcej kaplicy. W tamtym czasie Ostrów Tumski liczył ok. 1500 mieszkańców.
Gród na Ostrowie Tumskim początkowo stanowił siedzibę pierwszych Piastów. Zabudowania w tamtym okresie były wykonywane z drewna i nie posiadały elementów murowanych. Pierwszym wzniesionym z trwałego budulca gmach był kaplicom pod wezwaniem św. Marcina. Na początku XI wieku zbudowano tu pierwszą katedrę, która zastąpiła znajdujący się wcześniej niewielki kościół. W 1315 roku cały Ostrów Tumski został sprzedany władzom kościelnym i od tego czasu przestała na wyspie obowiązywać jurysdykcja świecka, z czego nierzadko korzystali Ci, którzy naruszyli prawo świeckie na terenie Wrocławia. Co ciekawe, już przy wejściu na Most Tumski był obowiązek zdejmowania nakrycia głowy, gdzie stał słup graniczny małego „państwa kościelnego” co tylko podkreślało prawa obowiązujące w tej części miasta. Obowiązek ten dotyczył także głów koronowanych.
Po zasypaniu odnogi Odry dzielącej Ostrów od Szczytnik i Ołbina, pozostał on wyspą („ostrów” po staropolsku „wyspa”) jedynie z nazwy. Reliktem zasypanego koryta rzeki jest staw w Ogrodzie Botanicznym.
W czasie II wojny światowej Ostrów Tumski doznał licznych zniszczeń, z dużych obiektów w stosunkowo dobrym stanie pozostał kościół św. Krzyża oraz kościół św. Marcina.
Co warto zobaczyć?
Najstarsza część miasta, dziś jest jedną z jego największych atrakcji turystycznych przyciągającą wielu zwiedzających. Tysiąc lat historii znacząco wpłynęło na rozwój tego magicznego miejsca. Co warto zobaczyć na Ostrowie Tumskim?
Most Tumski
Jednym z najsłynniejszych zabytków znajdujących się na Ostrowie Tumskim jest stalowy Most Tumski. Powstał w 1889 roku by połączyć kościelną i świecką część miasta. Imponująca konstrukcja ma ok. 52 metry długości i prawie 7 metrów szerokości. Tuż przy moście, od strony wyspy stoją dwie figury, pierwsza św. Jadwigi, a druga św. Jana Chrzciciela – patrona wrocławskiej archikatedry.
Więcej o Moście Tumskim przeczytasz w naszym artykule: Most Tumski, nazywany przez wrocławian mostem zakochanych
Most Tumski popularnie zwany jest również Mostem Zakochanych. Jest miejscem, na którym zakochani pieczętują swoją miłość zakładając kłódkę z inicjałami i wyrzucając klucze w nurt Odry, na znak nierozerwalnej więzi. Trudno wyobrazić sobie lepszą scenerię dla romantycznych spacerów, ponieważ lokalizacja mostu, jego architektura i otaczające go zabudowania budują bajkową atmosferę sprzyjającą zakochanym.
Plac Kościelny
Plac Kościelny znajduje się tuż za Mostem Tumskim. Można na nim zobaczyć pomnik św. Jana Nepomucena, który zginął za strzeżenie tajemnicy spowiedzi. Według legendy czeski król Wacław IV skazał go na śmierć w 1393 roku, ponieważ podejrzewał swoją żonę o zdradę, a Jan Nepomucen nie chciał wyjawić jej grzechów. Został ukarany torturami i skazany na śmierć. Pomnik męczennika powstał w latach 1730-1732 i dziś można go oglądać na Ostrowie Tumskim.
Na Placu Kościelnym znajduje się również kościół Świętego Krzyża, ufundowany przez księcia Henryka IV Prawego, w ramach zakończenia sporu między nim, a biskupem Tomaszem II. Budowla pochodzi z XIII wieku i w zasadzie, są to dwa kościoły w jednym – dolna część poświęcona jest Świętemu Bartłomiejowi, a górna jest właściwą częścią kościoła Świętego Krzyża.
Kościół Św. Idziego
Kościół Świętego Idziego jest najstarszą budowlą na Ostrowie. Ten kameralny, późnoromański kościół pod wezwaniem Świętego Idziego pochodzi z początków XIII wieku. Do dziś pełni rolę najstarszej czynnej świątyni w mieście. Według archeologów powstał na pozostałościach wcześniejszej budowli. W swojej historii był wielokrotnie zmieniany, przez co łączy styl romański z gotyckim czy renesansowym – po II wojnie światowej usunięto większość barokowych modyfikacji. Świątynia położona jest przy powstałej w średniowieczu ulicy Kanoniej i sąsiaduje z katedrą Świętego Jana Chrzciciela. Z kościołem Świętego Idziego związana jest legenda o „Bramie Kluskowej”.
Brama Kluskowa
Kluskowa Brama łączy kościół Świętego Idziego z Domem Kapituły. Jest z nią związana legenda, która opowiada historię pewnego małżeństwa. Niedobry los postanowił ich rozdzielić i zabrał chłopu żonę. Była ona znakomitą kucharką i wspaniałą kobietą. Chłop nie mógł pogodzić się ze śmiercią żony, żal mu było również, że już nigdy nie zje przygotowanych przez nią potraw – a szczególnie klusek śląskich, które uważał za wyśmienite.
Pewnego dnia, gdy we Wrocławiu odbywał się targ, chłop zasnął pod kościołem św. Idziego, wtedy też przyśniła mu się żona. Martwił ją widok zrozpaczonego męża, który bardzo schudł i zmizerniał. Obiecała mu więc magiczny garnek pełen klusek, który codziennie sam będzie się napełniał, jeśli chłop spełni jeden warunek – zawsze pozostawi w nim chociaż jedną nie zjedzoną kluskę. Gdy się obudził, tuż przy nim znajdował się garnek pełen klusek śląskich żony, nie myśląc długo zabrał się za jedzenie. Nim się obejrzał, została tylko jedna kluska. Zawahał się przez chwilę, choć ostatecznie stwierdził, że żona nie wystawiłaby go na taką próbę i postanowił zjeść ostatnią kluskę, jednak ta spadła z powrotem do garnka. Ponowił próbę i tym razem kluska znów uciekła, lecz poniesiona magiczną mocą wylądowała na szczycie murowanego łuku, pod którym siedział. Próbował wdrapać się na bramę, ale kluska zmieniła się w kamień. Garnek już nigdy nie napełnił się magiczną potrawą, a kamienna kluska do dziś przytwierdzona jest do bramy na Ostrowie Tumskim.
Archikatedra Św. Jana Chrzciciela
Najwspanialszym zabytkiem gotyckiej architektury sakralnej jest katedra św. Jana Chrzciciela zwana również Matką kościołów śląskich. Swoimi początkami sięga XII wieku, ale dziś jej najstarsza część to prezbiterium pochodzące z XIII wieku. Archikatedra Św. Jana Chrzciciela była pierwszą w pełni gotycką katedrą na ziemiach Polskich, ale posiada również elementy renesansowe i barokowe. Zmiany wyglądu świątyni wynikały z wielokrotnych zniszczeń wojennych, pożarów, ale także z chęci unowocześnienia jej i odciśnięcia swojego piętna przez kolejnych biskupów. Dzisiejsza Archikatedra ma 98 metrów wysokości – właśnie tyle mierzą jej monumentalne wieże. Z tarasu widokowego katedry, na który można dostać się wjeżdżając windą, rozciąga się panorama Wrocławia i okolic. Katedra otwarta jest dla odwiedzających codziennie, od rana do wieczora.
Więcej o Katedrze we Wrocławiu przeczytasz w naszym artykule: Archikatedra Św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu – Matka kościołów śląskich
Ogród Botaniczny
Położony tuż przy Ostrowie Tumskim, Ogród Botaniczny jest lubianym miejscem spacerów i odpoczynku. Powstał w 1811 roku, a dziś można podziwiać tu prawie 12 tysięcy roślin. Wrocławski Ogród Botaniczny dynamicznie się rozwijał – obecnie ma prawie 7,5 hektara i różnorodne rośliny, w tym górskie, skalne, wodne, błotne, a nawet tropikalne i subtropikalne. Tuż przy Ogrodzie Botanicznym działa Muzeum Przyrodnicze. Ogród ma rangę odrębnego instytutu Wydziału Nauk Biologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego, a sam Ogród Botaniczny został zarejestrowany jako pomnik historii. Jego doskonała lokalizacja i rajskie plenery sprawiają, że w ciągu roku odbywa się w nim wiele imprez kulturalnych, koncertów, konkursów, festiwali i wydarzeń plenerowych dla najmłodszych.
Latarnie gazowe na Ostrowie Tumskim
Latarnie gazowe pojawiły się na Ostrowie Tumskim w latach 60. XIX wieku. Dziś na tym terenie pozostało ponad 90 latarni, które każdego dnia, są ręcznie zapalane przez latarnika, ubranego w czarną pelerynę. Ta nietypowa praca wymaga wykonywania obowiązków zgodnie z kalendarzem oświetleniowym. Każdego dnia spaceruje on przed zmierzchem uliczkami Ostrowa Tumskiego i zapala zabytkowe latarnie gazowe. Swoją trasę rozpoczyna przed Archikatedrą Św. Jana Chrzciciela, następnie udaje się na Plac Katedralny, zapala latarnie w bocznych uliczkach, przy hotelu, na ulicy Katedralnej i kończy na ulicy Św. Marcina. Tę samą trasę pokonuję również nad ranem, gasząc po kolei każdą zabytkową latarnię. Niezaprzeczalnie latarnie oraz odpowiedzialny za nie latarnik cieszą się dużym zainteresowaniem wśród turystów, którzy uwielbiają pozować z nim do zdjęć. Dzięki zabytkowym latarniom podkreślana jest również magia Ostrowa Tumskiego i panujący tu romantyczny klimat.
