Hebron to miasto, które bez wątpienia można nazwać jednym z symboli Izraela. Przesiąknięty wielowiekową historią, ale też targany współczesnymi konfliktami ośrodek jest miejscem, w którym znajdują się wyjątkowe zabytki. Zobacz, co można zobaczyć w Hebronie i poznaj genezę rozdzierającego go konfliktu.
Podstawowe informacje
Hebron jest miastem położonym w Izraelu, na Zachodnim Brzegu Jordanu, części Autonomii Palestyńskiej. Historycznie tereny te nazywano Judeą i Samarią, takie też miano nosi współczesna jednostka administracji terytorialnej Izraela. Od Jerozolimy Hebron dzieli 40 km.
Miasto to jest dobrze skomunikowane z Jerozolimą, dzięki czemu można dojechać do niego autobusem odjeżdżającym z głównego dworca. Hebron ma także połączenie z miastami palestyńskimi. Za komunikację odpowiadają busy kursujące m.in. do Betlejem.
Zobacz także: Jerozolima – co warto zobaczyć w stolicy Izraela?
Hebron zamieszkuje trudna do oszacowania liczba osób. Przyczyną tego stanu rzeczy jest podział miasta na dwie strefy (H1 i H2), w których mieszkają osobno Palestyńczycy i Żydzi. Liczbę ludności w strefie arabskiej policzyć można; wynosi ona ponad 200 tys. mieszkańców. Tworzące się w drugiej części Hebronu osadnictwo żydowskie stale się rozwija, przez co trudno jest określić faktyczną ilość mieszkańców. Rozbieżne szacunki wskazują na 500 – 1000 Izraelczyków.
Hebron jako kolebka narodu żydowskiego
Osadnictwo na terenie dzisiejszego Hebronu liczy sobie już około 4000 lat. To właśnie tu, według przekazów biblijnych, ojciec narodu żydowskiego Abraham miał kupić teren pod budowę grobowca dla swojej żony Sary. Pochowani mają tu być również jego syn Izaak wraz z żoną Rebeką i wnuk Jakub.
Pamiątką po Abrahamie ma być również dąb skalny, pod którym miał on rozbić swój namiot. Od wieków otoczony jest on kultem i znajduje się pod szczególną ochroną. Samo drzewo obumarło pod koniec XX wieku.
Hebron to miejsce, w którym tworzyła się również późniejsza historia narodu żydowskiego. Wiele stuleci później stał się on stolicą państwa rządzonego przez króla Dawida. Pozostawał miastem stołecznym przez 7 lat, po czym oddał tę funkcję Jerozolimie.
W kolejnych stuleciach miasto to, tak jak cały obszar dzisiejszego Izraela, przechodził pod panowanie różnych władców wyznających odmienne religie. W późnej starożytności należał m.in. do Cesarstwa Bizantyńskiego, w wyniku czego pojawiły się w Hebronie świątynie chrześcijańskie. Tereny te zostały następnie podbite przez wyznawców islamu, w wyniku czego w Hebronie pojawiły się meczety.
Zmienne koleje losu przyczyniły się do wytworzenia mieszanki etnicznej i kulturowej na tych terenach. Okazała się ona, niestety, wybuchowa. Rozdzierające ten region konflikty były i są przyczyną krzywd zadawanych sobie przez obie zwaśnione strony. Podzielone murem i drutem kolczastym miasto Hebron jest symbolem do dziś nierozwiązanego sporu palestyńsko-izraelskiego o prawo do tych ziem.
Historia konfliktu
Nie zawsze jednak Żydzi i Palestyńczycy żyli w zwadzie. Także Hebron przez wiele stuleci cieszył się względnym spokojem, zaburzanym wojnami toczonymi przez rządzące nim imperia z innych powodów niż konflikt izraelsko-palestyński. Kością niezgody pozostawała kwestia braku dostępu Żydów do Makpeli, czyli Groty Patriarchów.
Średniowiecze
Po wypędzeniu krzyżowców przez muzułmanów wyznawcom judaizmu zakazano wchodzenia do miejsca spoczynku Abrahama, które na powrót stało się meczetem. Mogli modlić się co najwyżej na siódmym stopniu schodów (licząc od dołu) prowadzących do Groty Patriarchów. Wprowadzony w 1267 roku zakaz zniesiono dopiero 700 lat później, już po powstaniu współczesnego Państwa Izrael.
Zobacz także: Nazaret – co warto zobaczyć w arabskim mieście Izraela?
Przed II wojną światową
Współczesny konflikt rozgorzał na dobre jednak dopiero w 1929 roku. Fałszywe pogłoski o zburzeniu meczetu Al-Aksa w Jerozolimie doprowadziły do czystek etnicznych wśród ludności żydowskiej. W wyniku tych tragicznych wydarzeń zginęło 67 osób. Po ustaniu walk ocalałych Żydów zarządzający wówczas Hebronem (i resztą Palestyny) Brytyjczycy ewakuowali do Jerozolimy.
Po powstaniu Państwa Izrael
Powrót Żydów do Hebronu w roku 1967 jest początkiem współczesnego rozdziału konfliktu palestyńsko-izraelskiego. Jednym z jego przykładów jest zajęcie Beit Hadassah w 1979 roku. Jest to budynek szpitala, do którego podczas przedwojennych zamieszek przynoszono rannych w starciach z Palestyńczykami Żydów. Grupa kobiet i dzieci, do których przyłączyli się niedługo później mężczyźni, zajęła kompleks, argumentując, że to dawna własność Izraelczyków, którą bezprawnie przejęli Arabowie.
Mimo prób mediacji podjętej najpierw przez policję, a później rząd Izraela, ludzie ci nie zgodzili się opuścić budynku. Nie pomogło również odcięcie wody i prądu. Po roku osobom tym pozwolono mieszkać w Beit Hadassah. Obiekt ten do dziś zamieszkuje kilkaset osób.
W pamięci Izraelczyków pozostaje też odbudowa zniszczonej podczas zamieszek z 1929 roku synagogi Avraham Avinu. Po zburzeniu jej w 1948 roku Palestyńczycy urządzili na jej miejscu zagrodę dla zwierząt domowych. Zbezczeszczone miejsce zostało przejęte, a sama synagoga odbudowana i oddana do użytku w 1976 roku.
Tragicznym, a przy tym przełomowym wydarzeniem był zamach terrorystyczny z 1994 roku. Baruch Goldstein, miejscowy Żyd udał się do Groty Patriarchów, do części, która jest meczetem. Strzałami z karabinu maszynowego zabił 29 Palestyńczyków. Sam także nie przeżył; został zlinczowany przez inne osoby modlące się w meczecie. Zamieszki, które wybuchły po tym akcie terroru doprowadziły do śmierci kolejnych 28 osób – 26 Palestyńczyków i 2 Żydów.
Po tym wydarzeniu Hebron został podzielony na wspomniane dwie strefy. Większa, obejmująca 80% powierzchni miasta, zamieszkiwana jest przez Palestyńczyków. Pozostała część jest terenem, w którym mieszkają Żydzi. Przejście ze strefy H1 do H2 jest możliwe, jednak głównie w przypadku turystów. Miejscowi, którzy chcieliby przekroczyć zasieki, są zatrzymywani przez izraelskie wojsko. Czyn ten podlega ponadto surowym karom.
Zobacz także: Hajfa – odkryj najciekawsze atrakcje miasta bahaitów
Hebron zwiedzanie
Hebron jest miastem, w którym podziwiać można zabytki, których historia sięga niekiedy kilku tysięcy lat. Najsłynniejszy skarb Hebronu, Grota Patriarchów jest niestety tak jak całe miasto, podzielona na dwie części. Oprócz tego warto zobaczyć również stanowisko archeologiczne i chrześcijański klasztor.
Makpela – Grota Patriarchów
Makpela to nazwa pochodząca z języka hebrajskiego i brzmiąca haMachpela. Po arabsku miejsce to nazywa się Al-Haram al-Ibrahim. Polska nazwa Grota Patriarchów odnosi się do faktu, że Abraham jest praojcem ludu, a więc właśnie patriarchą.
Miejsce to od wieków jest celem pielgrzymek i domem modlitwy wyznawców judaizmu i islamu. Ci drudzy, ze względu na wielokrotne wspomnienie historii Abrahama w Koranie również przychodzą modlić się pod jego grobem. Tak jak bowiem dla Żydów jest on ojcem ich narodu, tak dla muzułmanów, jako Ibrahim, jest prorokiem Boga. Jest on również świętym w kościołach chrześcijańskich.
Z tego powodu historia Makpeli obfituje w przejęcia sanktuarium przez wyznawców każdej z tych religii. Pierwotnie jego gospodarzami byli Żydzi. Przez wiele stuleci modlili się faktycznie w grocie. W I w. p.n.e. król Herod Wielki nakazał obudowanie groty gmachem, który stoi do dziś.
W następnych wiekach Makpela przechodziła z rąk chrześcijan do muzułmanów i odwrotnie. Grota Patriarchów była bowiem bizantyńskim kościołem, potem meczetem, w czasach wypraw krzyżowych znów kościołem, a następnie ponownie meczetem. Od 1267 roku aż do zajęcia Hebronu przez armię Izraela równe 700 lat później wstęp do tego świętego przybytku mieli tylko wyznawcy islamu.
Obecnie Makpela jest miejscem, które jest jednocześnie meczetem i synagogą. Wierni obu religii mają osobne wejścia, a ponadto odgradzają ich ściany. Jedyną wspólną przestrzenią jest cenotaf (symboliczny grób) Abrahama/Ibrahima. Dla bezpieczeństwa wiernych wspólną przestrzeń, w której się on znajduje, oddzielono pancernymi szybami. Co więcej, po zamachu z 1994 roku modlących się ludzi pilnują żołnierze.
Tel Rumeida – wykopaliska archeologiczne
Wielowiekowe osadnictwo na terenie Hebronu od lat jest przedmiotem zainteresowań archeologów. Najwięcej skarbów z odległej przeszłości znaleźć można w Tel Rumeida, czyli dawnym centrum starożytnego Hebronu. Przez stulecia zamieszkiwali go nie tylko Hebrajczycy, ale także inne ludy, m.in. Kananejczycy i Edomici.
Na stanowisku Tel Rumeida odkryto m.in. pozostałości naczyń, warsztatów rzemieślniczych wraz z narzędziami, wypalone gliniane tabliczki z utrwalonymi pismem klinowym ewidencjami stanu towarów i oficjalne pieczęcie królewskie.
Monaster Trójcy Świętej i Świętych Praojców
Kolejny zabytek związany jest ze wspomnianym już Dębem Abrahama. Co ciekawe, mimo czci, jaką jest otaczany od wieków, aż do wieku XX nie powstała obok niego żadna świątynia którejkolwiek z religii. W latach 70. XIX stulecia teren ten wykupiła Rosyjska Cerkiew Prawosławna, dzięki czemu powstał tam dom dla pielgrzymów.
Klasztor powstał w latach 20. wieku XX. Najważniejszą tradycją w nim kultywowaną jest Msza Święta odprawiana pod Dębem Abrahama co roku 9 stycznia, czyli 3 dni po liturgicznym wspomnieniu Trójcy Świętej.
Hebron to miasto naznaczone trudną historią i nadal nierozwiązanym konfliktem dwóch narodów. Jest to również ośrodek, w którym można poznać wielowiekową tradycję religijną każdego z nich i ujrzeć zabytki pamiętające najdawniejsze dzieje ludzkiej cywilizacji. Pozostaje nadzieja, że mury dzielące miasto zostaną w przyszłości zburzone, a sam Hebron, tak jak w Europie Berlin, stanie się symbolem upadku podziałów, jakie od zarania dziejów trapią ludzkość.
