Piękna i słoneczna Chorwacja ma do zaoferowania nie tylko wspaniałe plaże, górzyste tereny oraz zapierające dech widoki. Ten kraj o bogatej przeszłości skrywa również wiele historii oraz związanych z nią zabytków, które są warte uwagi. Jednym z nich jest pałac Dioklecjana w Splicie, będący starożytną rezydencją rzymskiego cesarza. Poznaj historię, która zachęca do wybrania się w jego mury!
Pałac Dioklecjana — historia rezydencji
Aby opowiedzieć o pałacu Dioklecjana, należy zacząć od krótkiego omówienia historii samego Splitu. To miasto portowe początkowo należało do Grecji, a wraz z rozrostem potęgi, jaką było cesarstwo rzymskie, przeszło w ręce państwa Dioklecjana. Nazwa miejscowości nadana przez Rzymian brzmiała Spalatum i nawiązywała do głównego budynku zamku lub pałacu cesarza. Split od początku panowania rzymskiego był więc przeznaczony na siedzibę władcy.
Pałac budowany był w Splicie na przełomie III i IV wieku, a sam Dioklecjan planował osiedlić się w nim po swojej abdykacji spowodowanej chorobą. Kiedy cesarz zrzekł się władzy w 305 roku i przeprowadził się do pałacu, był on prawdopodobnie jeszcze w trakcie budowy. Jego konstrukcja składała się z typowych dla rzymskich willi elementów, ale w dużej mierze przypominała też castrum — rzymski obóz wojskowy. Z pewnością miał na to wpływ fakt związania Dioklecjana z wojskiem. Po śmierci władcy pałac Dioklecjana zamieszkiwany i utrzymywany był przez kolejnych cesarzy.
W późniejszych latach posiadłość przeszła w ręce cesarstwa zachodniorzymskiego, a po jego upadku (476 r.) przejęli ją władcy bizantyjscy. W VII wieku teren został zaatakowany przez Słowian i Awarów. Wtedy zaczęli osiadać się tam pierwsi Chorwaci. W tym czasie pałac został poddany przebudowom i zyskał nowe funkcjonalności. Między innymi zmieniono pogańskie świątynie w kościoły.
W kolejnych stuleciach Split i sam pałac wędrując spod wpływów Wenecji, I Cesarstwa Francuskiego, Cesarstwa Austrii i Austro-Węgier (jako Królestwo Dalmacji) czy Królestwa Jugosławii przeszedł wiele zmian, co odcisnęło się na jego współczesnym stanie. Mimo upływu czasu i nieuniknionych zniszczeń pałac Dioklecjana w Splicie jest jednym z najlepiej zachowanych przykładów architektury starożytnego Rzymu. Dzięki temu wraz ze starówką Splitu w 1979 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Gdzie znajduje się pałac?
Spędzając wczasy w Splicie musimy pamiętać, że to bardzo ciekawe turystycznie miejsce. Znajdzie się w nim wiele atrakcji, ale pałacu Dioklecjana na pewno nie przegapisz. Budowla położona jest w samym centrum miasta i ciągnie się wzdłuż Rivy — nadmorskiej promenady. Trafienie tam nie jest trudne. W razie potrzeby pomoże też niezawodna nawigacja po wpisaniu hasła „Split, pałac Dioklecjana”.
Cztery bramy zamkowe
Do pałacu Dioklecjana prowadzą cztery zabytkowe bramy, które zachowały się w przyzwoitym stanie. Każda z nich nosi swoją nazwę, nawiązującą do cennych kruszców. Na nazwy miały wpływ wielkość i przeznaczenie budowli. Mamy więc Bramę Złotą, Srebrną, Żelazną i Mosiężną.
Wrota Złotej Bramy były przeznaczone jedynie dla cesarza i jego rodziny. To właśnie nimi wjechał Dioklecjan w 305 roku, kiedy przybył tam po raz pierwszy. Przechodząc tamtędy, trafimy na drogę prowadzącą prosto do Salonów, czyli najważniejszego miasta prowincji Dalmatia.
Brama Srebra prowadzi na miejski targ. Jak sugeruje nazwa, jest też nieco mniej zdobna od bramy Złotej. Znajdujący się tam niegdyś kościół został uszkodzony podczas wojennych bombardowań i nie podjęto się jego odbudowy. Odkryto za to oryginalny chodnik antyczny, który zachował się przy samej bramie. Można więc przejść się posadzką, po której stąpali starożytni poddani Dioklecjana.
Żelazna Brama to jedyna z czterech, która stale była i jest otwarta. Od czasu powstania służyła bez przerwy. Znajduje się przy niej dzwonnica, fragmenty rzymskiej drogi i miejski zegar. Przy Żelaznej Bramie stoi też jedna z najładniejszych tamtejszych rezydencji, należąca niegdyś do rodziny Cipriani Benedetti. Natomiast w średniowieczu przestrzeń za bramą służyła jako sala sądowa.
Brama Mosiężna jest najmniejsza i prowadzi nad morze. Dzięki temu, że łączy podziemia z centralą pałacu, niegdyś służyła jako droga ewakuacyjna w przypadku ataku lądowego.
Co zobaczyć w pałacu Dioklecjana?
Choć z okazałego niegdyś pałacu pozostała dziś niewielka część, w rezydencji należącej od 1991 roku do Republiki Chorwacji obejrzeć można wiele wspaniałych pozostałości kultury rzymskiej i nie tylko. Co prócz wspomnianych bram warto zobaczyć?
Świątynia Jowisza
Świątynia Jowisza została wzniesiona w pałacu Dioklecjana w latach 295-305. Był to ważny punkt rezydencji, ponieważ cesarz uważał się za pomazańca Jowisza — najwyższego boga nieba i ziemi. Wejścia do świątyni strzeże wykonany z czarnego granitu egipski sfinks – jeden z dwunastu, które sprowadzono z Egiptu na rozkaz Dioklecjana. Cały obiekt jest bogato zdobiony – wzrok przykuwają obramowanie głównego wejścia oraz sklepienie kasetonowe. Wewnątrz znajdują się dwa kamienne sarkofagi biskupów Splitu z X i XI w. Pomiędzy nimi ustawiono brązową figurę św. Jana Chrzciciela autorstwa Ivana Meštrovića. W VII wieku świątynia została przebudowana na chrześcijańskie baptysterium.
Mauzoleum cesarza Dioklecjana
Budowla powstała jako mauzoleum cesarskie łączy w sobie wiele stylów architektonicznych. Wnętrze, choć niewielkie, zawiera wiele zabytków. Znajdziemy tu między innymi barokowy ołtarz, średniowieczną kaplicę św. Anastazego, romańską dzwonnicę, a nawet starożytny relief zachowany pod kopułą kościoła. Warto wiedzieć, że kiedy tereny podbili Słowianie, przekształcili mauzoleum Dioklecjana w chrześcijański kościół, dzięki czemu dziś Split może się pochwalić najstarszą katedrą na świecie. Zdecydowanie warto obejrzeć tę wspaniałą budowlę.
Peristil — centralny plac pałacowy
Perystyl to charakterystyczny dla greckiej i rzymskiej architektury dziedziniec otoczony kolumnami. W pałacu Dioklecjana jest to jeden z najlepiej zachowanych elementów, jakie możemy zwiedzić. Na tym placu w starożytności prawdopodobnie zbierał się lud, aby wysłuchać przemawiającego cesarza i uczcić oficjalne uroczystości państwowe. Dziś można tam usiąść, napić się kawy i obejrzeć wspaniałą architekturę otaczającego nas miasta.
Tajemnicze podziemia pałacu
Choć z komnat cesarza aktualnie niewiele pozostało, to dzięki tajemniczym podziemiom można z dużą dokładnością odwzorować prawdopodobny układ pałacu. Pod powierzchnią ziemi znajdują się bowiem sale, korytarze i przejścia o powierzchniach jednakowych do tych z rzeczywistej budowli. Trudno odgadnąć ich przeznaczenie, być może były używane jako magazyny. Ciekawa jest tutaj architektura, ale i akustyka, która w niektórych miejscach pozwala usłyszeć najcichszy szept!
Informacje praktyczne dla turysty
Pałac Dioklecjana w Splicie jest atrakcją, którą można w części zobaczyć za darmo, ale niektóre miejsca w rezydencji wymagają uiszczenia opłaty. Historia budynku jest jednak tak bogata, że będąc w Splicie, warto dopłacić i zobaczyć coś ciekawego.
Cennik wstępu do podziemi pałacu Dioklecjana:
- Bilet normalny – 30,00 HRK
- Uczniowie, studenci, dzieci – 15 HRK
- Bilet dla rodziny z dziećmi poniżej 15. roku życia – 90 HRK
Cennik wstępu na mury pałacu:
- Bilet normalny – 30,00 HRK
- Uczniowie, studenci, dzieci – 15 HRK
- Bilet dla rodziny z dziećmi poniżej 15. roku życia – 90 HRK
Recepcja muzeum Pałacu Dioklecjana czynna jest od poniedziałku do piątku w godzinach 9 – 18, a w soboty i niedziele od 10 do 14. Bilety do płatnych części rezydencji można bez problemu nabyć na miejscu.
Planując zwiedzanie Splitu i samego pałacu Dioklecjana warto dobrze zastanowić się nad tym, co chcemy zobaczyć. Warto pamiętać, że w sezonie wakacyjnym bywa tu tłoczno i dobrze zaplanowana lub wykupiona grupowa wycieczka to podstawa.
