Kolumna Trajana to jeden z najciekawszych i najlepiej zachowanych elementów antycznego zespołu architektonicznego Forum Trajana. Poznaj historię i niezwykłe znaczenie tej marmurowej konstrukcji! Sprawdź, gdzie znajduje się Kolumna Trajana i dlaczego warto ją obejrzeć!
Historia kolumny
Za panowania cesarza rzymskiego Marka Ulpiusza Trajana (od 98 do 117 r. n.e.) Imperium Rzymskie było u szczytu swej potęgi – osiągnęło wówczas największy zasięg terytorialny.
Trajan był drugim z tak zwanych pięciu dobrych cesarzy, którzy panowali w latach 96-180 r. n.e. Słynęli oni z umiaru w korzystaniu z posiadanej władzy. Każdy z nich adoptował następcę, zapewniając w ten sposób pokojowe przejęcie władzy.
Po dwóch zwycięskich kampaniach wojennych w 106 roku Trajan przyłączył do cesarstwa nową prowincję – Dację, która terenem odpowiada dzisiejszej Rumunii. Wojny dackie przyniosły cesarzowi i jego armii wiele chwały. Dla ich upamiętnienia wzniósł on w Rzymie reprezentacyjny publiczny plac – Forum Trajana, będące ostatnim i największym cesarskim forum (w momencie powstania miało wymiary 300 × 185 m).
Składało się z trzech części: pierwszą był rynek z konnym posągiem cesarza, drugą częścią był plac z bazyliką Ulpiańską, trzecią był mniejszy plac za bazyliką, na którym następca Trajana – Hadrian wzniósł świątynię ku czci Trajana. Bazylika Ulpia została połączona z dwoma bibliotekami, pomiędzy którymi wzniesiono Kolumnę Trajana. Pierwotnie miała ona podkreślić odwiedzającym Forum Trajana wagę zwycięstwa w wojnach dackich i przedstawiać zwycięzców na tle pokonanych Daków.
Znaczenie kolumny Trajana
Sztuka starożytnego Rzymu z okresu Cesarstwa była silnie związana z wydarzeniami politycznymi. Wykorzystywano literaturę i sztukę do głoszenia chwały i dokonań władców. Mówi się, że Rzymianie byli doskonałymi twórcami tego, co dziś określa się mianem propagandy politycznej.
O ile propaganda polityczna w innych starożytnych państwach miała stosunkowo skromny zasięg oddziaływania (ograniczony do pałacu czy świątyni), Forum Trajana z Kolumną Trajana jest przykładem, jak “sztuka w służbie polityki” funkcjonowała w złotym wieku Cesarstwa Rzymskiego.
Kolumna Trajana została wzniesiona w 113 roku n.e. w Rzymie na Forum Trajana dla upamiętnienia zwycięstwa nad Dakami. Została sfinansowana z olbrzymich łupów wojennych i była ważnym punktem orientacyjnym na mapie stolicy.
Gdzie znajduje się kolumna Trajana?
Dziś Kolumna Trajana przyciąga turystów z całego świata i pozostaje jednym z wielu skarbów Rzymu. Znajduje się na obszarze stanowiska archeologicznego – Forum Trajana, tuż przy Piazza Venezia (Placu Weneckim), w ścisłym centrum miasta. Usytuowana jest pomiędzy budynkami dwóch bibliotek: greckiej i łacińskiej oraz przejściem do świątyni Boskiego Trajana, za Bazyliką Ulpia (Basilica Ulpia). Nie ma niestety możliwości podejścia pod samą kolumnę Trajana, mimo to można ją za darmo obejrzeć z poziomu ulicy.
Zobacz także: Zwiedzanie Rzymu: najlepsze atrakcje i zabytki w Wiecznym mieście
Budowa kolumny Trajana w Rzymie
Kolumna Trajana jest zabytkiem architektonicznym reprezentującym nie tylko zwycięstwa cesarza w wojnach dackich, ale także imponujące osiągnięcie inżynieryjne. Składa się z 29 bloków marmuru kararyjskiego ważących od 25 do 77 ton, z których najwyższy musiał zostać podniesiony do 38,4 m nad ziemię. Spiralne schody liczące 185 stopni prowadzą na platformę widokową na szczycie kolumny. Spiralny fryz rzeźbiarski mierzy łącznie 190 metrów długości i owija się wokół kolumny 23 razy.
W 155 scenach fryzu pojawia się łącznie 2662 postaci, a sam cesarz Trajan występuje blisko 60 razy. Pierwotnie na najwyższym cokole stał posąg Trajana z brązu o długości 4,8 m, ale w 1588 r. n.e. zastąpiono go posągiem św. Piotra. Kolumna została najprawdopodobniej zaprojektowana przez architekta Trajana, Apollodorosa z Damaszku jako upamiętnienie zwycięskich kampanii dackich.
Budowa Kolumny Trajana była niezwykle trudnym zadaniem architektonicznym i inżynieryjnym. Samo jej wykonanie stanowiło ogromne wyzwanie, które wymagało starannego planowania i użycia skomplikowanych urządzeń do podnoszenia. Materiały były pozyskiwane i transportowane do Rzymu, często na duże odległości.
Płaskorzeźba upamiętniająca wojnę przeciwko Dakom
Serpentyna płaskorzeźb to tak zwana opowieść kontynuacyjna, w której nie ma przerw między kolejnymi scenami. Dolna połowa Kolumny Trajana przedstawia pierwszą wojnę dacką (ok. 101-102 r. n.e.), natomiast górna połowa opowiada o drugiej wojnie dackiej (ok. 105-106 r. n.e.).
Pierwsze narracyjne wydarzenie prezentuje rzymskich żołnierzy maszerujących do Dacji. Końcowa sekwencja przedstawia natomiast samobójstwo wrogiego przywódcy – Decebala i pokonanie Daków przez Rzymian. Relief kolumny akcentuje rolę cesarza Trajana w tym zwycięstwie. Jest on przedstawiany zawsze na pierwszym planie danej sceny i ma nieco większe rozmiary niż otaczające go postaci.
Wykonanie fryzu jest niezwykle drobiazgowe, a poziom szczegółowości zdumiewa do dziś. Rzeźbiarze dołożyli wszelkich starań, aby jak najlepiej oddać scenerię przedstawionych wydarzeń. W jednej scenie dostrzec można wiele perspektyw. Szczegóły ujawniają dodatkowe wątki narracyjne.
Podstawa kolumny służyła ostatecznie jako grobowiec prochów cesarza Trajana. Zginął on podczas powrotu z wypraw zagranicznych w 117 roku n.e. i otrzymał zaszczytne wyróżnienie optimus princeps, czyli „najlepszego cesarza”.
Pomniki inspirowane kolumną Trajana
Kolumna jest jedną z najbardziej charakterystycznych monumentalnych rzeźb, które przetrwały upadek Rzymu. Była ona inspiracją dla innych zwycięskich przywódców – zarówno w epoce starożytnej, jak i nowożytnej. W Rzymie odnaleźć można inne zabytki, które czerpią inspirację z Kolumny Trajana np. Kolumna Marka Aureliusza (ok. 193 r. n.e.) na Piazza Colonna.
Honorowe lub triumfalne pomniki inspirowane Kolumną Trajana powstały również na cześć innych zwycięstw. Kolumna ku czci admirała Horatio Nelsona na londyńskim Trafalgar Square (ok. 1843 r.) nawiązuje do tradycji rzymskiej, która obejmowała Kolumnę Trajana wraz z wcześniejszymi republikańskimi zabytkami.
Kolumna poświęcona Napoleonowi I wzniesiona na Placu Vendôme w Paryżu (ok. 1810 r.) oraz Pomnik Waszyngtona w Baltimore w stanie Maryland (1829 r.) również zostały bezpośrednio zainspirowane Kolumną Trajana.
