Fenomenem w Kairze – stolicy Egiptu jest dzielnica, która powstała na obszarze dwóch zabytkowych cmentarzy. W miejscu tym powstało wiele mieszkalnych budynków, które są domem dla milionów osób, a domostwa rozmieszczone są między pozostałościami grobowców, pomników i cmentarnych ścieżek. Miasto umarłych nie należy do atrakcji w Kairze, z których słynie miasto, jednak warto odwiedzić to miejsce, by zobaczyć w jak niezwykły sposób udało się zagospodarować przestrzeń tej ziemi.
Miasto umarłych – położenie
Miasto umarłych, zwane także w języku arabskim jako Qarafa to powstała w Kairze nekropolia, która ciągnie się przez obszar o długości 400 mil. Dzielnica położona jest w okolicy Cytadeli Kairskiej, poniżej wzgórz Mokattam i wykracza poza historyczne mury miasta, jednocześnie przylegając do centrum Kairu. Miasto można podzielić na dwa regiony. Pierwszy z nich – Cmentarz Północy, nazywany także Cmentarzem Wschodnim, co wynika z umiejscowienia od wschodniej części murów miasta, znajduje się na północ od Cytadeli Saladyna, natomiast drugi – starszy Cmentarz Południowy położony jest na południe od tego obiektu. Można wyróżnić także jeden mniejszy cmentarz, umiejscowiony na północ od Bab al-Nasr. Miasto umarłych to nic innego jak dzielnice ubogiego społeczeństwa, tak zwane slumsy, a ewenementem na światową skalę jest to, jakie rozmiary osiągnęła wybudowana na cmentarzyskach dzielnica.
Zobacz także: Przewodnik po Kairze. Czy znajdziemy tutaj coś równie ciekawego jak piramidy?
Miasto umarłych – historia
Początki powstania cmentarza w Kairze sięgają VII – X wieku, kiedy to miasto muzułmańskie podzielone było między zamieszkujące w nim plemiona, a każde z nich budowało własny cmentarz i grobowe dzielnice – na pustynnym obszarze, w znacznej odległości od miasta. W VIII wieku powstała nekropolia miała zajmować obszar 300 hektarów, które ulokowane były za wschodnimi murami miasta. W miarę upływu lat obszar cmentarzu stale się powiększał tak, że w X wieku składało się na niego kilka kilometrów, wydzielonych od południa al-Qata’i aż po dawne jezioro Birkat al-Habash. W tych czasach groby były skromne, a grobowce budowane bardzo rzadko.
Panowanie dynastii fatymidów znacznie przyczyniło się do odmiany wyglądu cmentarzy. Budowano mauzolea i ozdobne pomniki oraz kontynuowano tradycję odwiedzin grobów przodków. Budowano kapliczki, meczety a także rezydencję, która miała służyć za miejsce pobytu, w trakcie odwiedzania grobowców potomków Mahometa. Koniec okresu panowania fatymidów był równoznaczny z upadkiem miasta i przemienienia w ruiny niektórych z wybudowanych obiektów.
Kolejna dynastia – Ajjubidów podjęła się renowacji uszkodzonych pomników i zadbała o dalszy rozwój urbanizacji cmentarza. W tym okresie powstało mauzoleum, które do dziś uchodzi za jeden z niezwykłych kairskich grobowców – al-Shafi’i. W 1290 roku, mameluccy sułtanowie założyli na wschód od obecnego oraz na południe od Cytadeli kairskiej. W okresie tym pojawiało się niewiele nagrobków, jednak te które zostały budowane z wykorzystaniem architektonicznego kunsztu. Następnie w XIV wieku w wyniku epidemii zarazy spora część populacji Kairu zmarła, więc konieczna była rozbudowa cmentarza na północ od Cytadeli.
Kolejne stulecia i rozwój miasta sprawił, że Egipt stał się potężnym imperium, a cmentarze w Kairze wciąż stanowiły niezwykle ważną część miasta. Najbardziej współczesna historia, która toczy się od XX wieku warunkuje dalsze losy mieszkańców i wybudowanych cmentarzy. Za sprawą modernizacji części Kairu została wyburzona duża liczba mieszkalnych budynków. Ponadto ze wsi do miast zaczęło napływać coraz więcej mieszkańców. Niewątpliwe te dwa czynniki miały wpływ na wzrost zaludnienia, a liczba biedniejszej ludności była na tyle wysoka, że zaczęli się osiedlać na obrzeżach miasta – w tym na cmentarzach. Kolejne lata, więcej migracji i nieszczęśliwe trzęsienia ziemi spowodowało, że większa część mieszkańców była zmuszona przenieść się do miejsc rodzinnych grobowców, a liczba bytujących na cmentarzu stale rosła.
Do największego wysiedlenia na te obszary doszło w latach 80. XX wieku, a liczba mieszkańców cmentarnych stref wynosiła wówczas 6 000. Alternatywą dla tanich mieszkań były grobowce, które stanowiły schronienie, zapewniające miejsce do noclegu. Obecnie we wnętrzach urządzone są codziennie mieszkania lokatorów cmentarzy, a wśród pochowanych zmarłych toczy się normalne, choć biedne życie. Obszar cmentarzy jest miejscem zamieszkania dla ponad dwóch milionów osób w każdym wieku. Ponadto poza funkcją mieszkalną, w wielu z mauzoleów powstały sklepy, czy też zakłady rzemieślnicze.
Wizyta w mieście umarłych w Kairze wiąże się z odwiedzeniem jednej z biedniejszych dzielnic świata, w której można zaobserwować zjawiska niewidoczne na co dzień dla ludzi z miast. Mimo upływu lat problem bezdomności wciąż trwa i stale się szerzy, przyczyniając się do zamieszkiwania w cmentarnych grobowcach. Mimo trudnej sytuacji jest nadzieja i pomysł na zapewnienie lepszych bytowych warunków mieszkańcom miasta umarłych w Kairze.
Miasto umarłych – perspektywy
Władze miasta Kair długo myślały nad tym, jak można poprawić sytuację ludności mieszkającej na cmentarzach, w ramach czego powstał projekt Sheltainer – zakładający powstanie osiedla z kontenerów. Wykorzystywane podczas transportu morskiego „mini pomieszczenia” mogą stanowić budulec, z którego zostaną wybudowane piętrowe domy w cmentarnej dzielnicy Kairu. Jak podają pomysłodawcy Egipt posiada sporą liczbę portów, w których cumują statki, a wiele z nich posiada niepotrzebne i bezużyteczne kontenery. Dodatkowo przy budowie mieliby wziąć udział teraźniejsi mieszkańcy stref cmentarnych. Osiedle zakłada powstanie ośmiu budynków, z których każdy ma powstać wokół jednego centralnego placu z wybudowaną wieżą. We wnętrzu każdej z nich umieszczone będą turbiny wiatrowe, zbiorniki z wodą i słoneczne panele, które podłączone będą do budynków i zapewnią mieszkańcom godne warunki życia w tym miejscu. Plany zakładają również umiejscowienie gołębników, ponieważ Egipt słynie z hodowli tego rodzaju ptactwa.
