Katowice, jako stolica Górnego Śląska to miasto niezmiennie kojarzone z przemysłowym krajobrazem. Czy jednak słusznie? Okazuje się, że nie do końca. Muzea, galerie, wyjątkowe zabytki architektury i tereny zielone to kolejne atrakcje, z których słyną Katowice. Co robić w śląskim mieście, dowiesz się właśnie tutaj!
Główne atrakcje w Katowicach
Przemysłowe od początku swego istnienia jako miasto, Katowice pozostają w cieniu innych ośrodków turystycznych w Polsce. Tymczasem jest to miasto pełne atrakcji, które przypadną do gustu szczególnie miłośnikom architektury eklektycznej, secesyjnej i modernistycznej. Zachowały się tu także nietypowe atrakcje. Katowice są bowiem miejscem, które doskonale eksponuje swoje industrialne dziedzictwo.
Deptaki tętniące życiem
Szerokie aleje przebiegające przez centrum to reprezentacyjne trakty Katowic. Znajdują się przy nich kamienice zbudowane w XIX wieku, głównie w stylach neorenesansowym i eklektycznym na potrzeby mieszczących się w mieście przedsiębiorstw i hoteli. Także współcześnie mieszczą się w nich lokale usługowe. Ulicami tymi są Stawowa i Mariacka. Oddalone są od siebie o kilometr i tworzą obszar będący sercem katowickiej rozrywki.
Ulica Stawowa
Zwiedzanie Katowic zacząć można od ulicy, która swój początek bierze przy dworcu głównym PKP. Miejsce to początkowo było wykorzystywane przez miejscową hutę. Po jej likwidacji, pod koniec XIX wieku, obszar ten zaczęto zabudowywać kamienicami. Jej pierwotna nazwa, Lazaretstraße została nadana ze względu na istniejący tu wówczas szpital. Obecnie na jego miejscu znajduje się Galeria Katowicka.
Ulica Stawowa w Katowicach swoją obecną nazwę bierze od zbiornika wody, który był ulokowany przy hucie. Na niej też mieściła się niegdyś karczma Louisa Trolla, ostatniego sołtysa wsi Katowice. Współcześnie w XIX-wiecznych kamienicach mieszczą się sklepy i restauracje. Budynki wyróżniają się zdobieniami zarówno fasad, jak i balkonów.
Ulica Mariacka
Z ulicy Stawowej warto skręcić w prawo w Mickiewicza, a następnie Warszawską. Po 10 – 15 minutach spaceru dociera się do kolejnego deptaka, z którego znane są Katowice. Ulica Mariacka w Katowicach to teren o dużym zagęszczeniu restauracji usytuowanych w zabytkowych kamienicach. Oprócz nich nie brakuje tu także pubów.
Spacer tym traktem można kontynuować przez ulice Mielęckiego i Staromiejską, by dojść do Rynku. W przeciwieństwie do wielu innych miast nie jest to jednak plac z centralnie położonym ratuszem. Rynek w Katowicach to rozległa przestrzeń z nowoczesną fontanną i palmami. Górują nad nim wysokie budynki nadające temu miejscu wielkomiejskiego sznytu. Odbiegająca od głównego placu miasta ulica Mickiewicza umożliwia dotarcie z powrotem do ulicy Stawowej.
Ciekawe murale w Katowicach
Katowice są skupiskiem murali ozdabiających budynki mieszkalne, publiczne i okalające je mury. Ile jest murali w Katowicach? Urząd Miejski doliczył się ich aż 109!
Tematyka prac ulicznych artystów obejmuje zarówno motywy abstrakcyjne, jak i realistyczne. Spośród tych pierwszych wymienić można m.in. malowidła z kotami na ścianie dawnej fabryki porcelany przy ul. Porcelanowej 23B, przenikający przez fasadę budynku przy ul. 1 maja 7 sterowiec i mural przypominający o Intel Extreme Masters, dorocznych rozgrywkach e-sportowych odbywających się w Katowicach.
Motywy realistyczne to m.in. postaci historyczne związane z Katowicami. Na kamienicy przy ul. Reja 6 można podziwiać wizerunek Wojciecha Korfantego, działacza niepodległościowego, który walczył o przyłączenie Górnego Śląska do II Rzeczypospolitej.
Ściana budynku przy ul. Gliwickiej 58 jest z kolei ozdobiona wizerunkiem Jolanty Wadowskiej-Król. Jest ona lekarką specjalizującą się w pediatrii. Przez kilkadziesiąt lat pracy leczyła dzieci dotknięte ołowicą i innymi chorobami wynikłymi z zanieczyszczenia środowiska przez przemysł ciężki.
Przy ul. Gliwickiej 146 (na skrzyżowaniu z Bocheńskiego) jest mural ku czci Johna Baildona, szkockiego inżyniera, który zaprojektował budowy wielu hut i kopalni na Górnym Śląsku. Jego dziełem jest m.in. dawna Królewska Huta w obecnym Chorzowie.
Stuletnia dzielnica Nikiszowiec
W odległości ponad 6 km od Rynku znajduje się wciąż zamieszkała dzielnica zaprojektowana na początku XX wieku dla robotników. Wykonane w całości z czerwonej cegły budynki tworzą niezwykłą scenerię, która jak nic innego oddaje dziedzictwo Górnego Śląska i samego miasta Katowice. Zabytki, które znajdują się w Nikiszowcu to budynki mieszkalne, obiekty użyteczności publicznej, kościół i zabudowania kopalni Wieczorek.
Nikiszowiec został wybudowany w latach 1908 – 1927 według projektu berlińskich architektów Emila i Georga Zillmannów. Jego powstanie wynikło z rozpoczęcia wydobycia węgla kamiennego w okolicy. Zwiększające się zatrudnienie sprawiło, że wzniesione wcześniej osiedle Giszowiec nie było w stanie pomieścić wszystkich pracowników. Od nazwiska przedstawiciela spółki, Friedricha Nickisch von Roseneg, utworzono nazwę Nickischschacht będącą połączeniem słów Nickisch i Schacht, co można przetłumaczyć jako „szyb Nickischa”.
Mimo wybuchu I wojny światowej, powstań śląskich i zmiany granic Nikiszowiec nadal był rozbudowywany. W 1921 roku osiedle przyłączono do Polski, a plebiscycie opowiedziała się za tym znaczna większość spośród niemal 5 tys. mieszkańców. W 1927 roku oddano do użytku kościół pw. św. Anny, kończąc tym samym budowę Nikiszowca. Nie od zawsze był on jednak częścią Katowic. Postawiono go na terenie wsi Janów, która następnie weszła w skład miasta Szopienice. Ono z kolei zostało przyłączone do Katowic 31 grudnia 1959 roku.
Unikalny układ urbanistyczny Nikiszowca od 1978 roku jest chroniony prawnie dzięki wpisaniu go do rejestru zabytków. Centrum osiedla jest Plac Wyzwolenia. To właśnie na nim stoi neobarokowy kościół. Dookoła niego rozciągają się kamienice z podcieniami, w których mieszczą się sklepy i lokale usługowe. Innymi zabytkami na Nikiszowcu są wieża ciśnień i budynki dawnej administracji kopalni.
Galeria Szyb Wilson
Ciekawe miejsca w Katowicach to nie tylko zabytki, ale również miejsca celebrujące współczesność. Jednym z nich jest galeria sztuki nowoczesnej na terenie kopalni Wieczorek, przy ul. Oswobodzenia 1. W miejscu nieczynnego już szybu górniczego, nazwanego na cześć prezydenta USA Woodrowa Wilsona, mieści się obiekt kulturalny, w którym można zobaczyć prace współczesnych artystów.
Na terenie 2500 m² obejrzeć można obrazy, grafiki, rzeźby i instalacje artystów polskich i zagranicznych. Oprócz ekspozycji odbywają się tam także festiwale takie jak Art Naif Festival. Impreza ta ma na celu promowanie optymistycznej sztuki zgodnej ze zmiennym motywem przewodnim, którym co roku jest inne państwo lub region świata.
Drapacz Chmur
Wieżowiec zlokalizowany u zbiegu ulic Żwirki i Wigury oraz Skłodowskiej-Curie jest jednym z pierwszych tego typu budynków w Polsce. Został zbudowany w latach 1930 – 1934 jako siedziba urzędów i mieszkań dla ich pracowników.
Zaprojektowany został przez architekta Tadeusza Kozłowskiego w stylu funkcjonalnym, odmianie modernizmu stawiającej na oszczędność formy i eksponowanie przeznaczenia budynku. Stalowy szkielet, na którym wznosi się Drapacz Chmur, zaprojektował inżynier Stanisław Bryła. Do jego budowy wykorzystano 1000 ton tego metalu.
Przed II wojną światową w Drapaczu Chmur mieściły się urzędy: Skarbowy, Katastralny oraz Akcyz i Monopoli. Mieściły się one w niższej części, składającej się z 6 pięter. Oprócz niej zaprojektowano jeszcze dwa poziomy podziemne. Wyższa część Drapacza Chmur liczy 14 pięter naziemnych i 3 podziemne. Także tu na 6 kondygnacjach znajdowały się biura urzędników.
Kolejne 7 pięter przeznaczono na mieszkania dla urzędników. Część z nich stanowiły kawalerki i mniejsze mieszkania. Oprócz nich były także obszerne apartamenty o powierzchni nawet 100 m² wraz z pokojami dla służby.
Standard tych mieszkań był bardzo wysoki. We wszystkich był dostęp do ciepłej wody, centralnego ogrzewania i telefonów. Dwie najwyższe kondygnacje przeznaczono na urządzenia obsługujące systemy zapewniające wodę i prąd w budynku. Dach wykorzystywano jako taras z widokiem na panoramę Katowic. Po wojnie katowicki Drapacz Chmur zaczął pełnić funkcje wyłącznie mieszkalne.
Muzeum Śląskie
W samym centrum Katowic, przy ulicy Dobrowolskiego 1, znajduje się niezwykłe, podziemne muzeum. Na pułapie 14 m pod ziemią mieszczą się sale wystawowe, w których podziwiać można sztukę z różnych dziedzin – malarstwa, grafiki, rzeźby, plakatu i fotografii. Prezentowane eksponaty obejmują zarówno sztukę polską, jak i zagraniczną.
Zobacz także: Muzeum Śląskie – szczypta polskiego malarstwa i sztuki
Na szczególną uwagę zasługują zbiory z kolekcji malarstwa polskiego od 1800 do 1945 roku. Na wystawie zobaczyć można dzieła m.in. Jana Matejki, Józefa Chełmońskiego i Witkacego. Muzeum Śląskie ma w swoich zbiorach także prawosławne ikony z przełomu XIX i XX stulecia. Z kolekcji grafik warto wymienić przede wszystkim ryciny mistrzów malarstwa europejskiego – Rembrandta van Rijna i Albrechta Dürera.
Współczesne Muzeum Śląskie w Katowicach zostało otwarte w 2015 roku. Jest to już trzecia siedziba tej placówki. Pierwotna nigdy nie doczekała się oficjalnego otwarcia. Powołane w 1929 roku muzeum miało zostać otwarte w 1940 roku. Choć budynek udało się ukończyć rok wcześniej, to z powodu wybuchu II wojny światowej pozostało nieczynne. Obiekt został rozebrany przez okupacyjne władze niemieckie w 1941 roku.
Odrodzenie Muzeum Śląskiego nastąpiło w 1984 roku. Jego tymczasową siedzibą został budynek dawnego hotelu przy ul. Korfantego 3. Zgromadzone eksponaty zostały udostępnione zwiedzającym w 1992 roku i pozostały w nim aż do roku 2014, gdy zaczęły być przenoszone do obecnego gmachu Muzeum Śląskiego.
Słynny Spodek
W samym centrum Katowic, przy ul. Korfantego 35 znajduje się najsłynniejsza w Polsce hala widowiskowo-sportowa. Obiekt ten zaprojektowali w 1959 roku warszawscy architekci pod kierownictwem Macieja Gintowta i Macieja Krasińskiego. Sama budowa Spodka rozpoczęła się jednak dopiero w 1964 roku.
Uroczyste otwarcie hali nastąpiło 8 maja 1971 roku. Od tej pory w tym miejscu odbyły się setki koncertów gwiazd polskich i zagranicznych oraz wydarzenia sportowe. Koncerty w Spodku dawały m.in. takie zespoły jak Metallica, Depeche Mode czy Rammstein.
Katowicka hala jest także jedną z ikon polskiej siatkówki. Współcześnie jest też areną zmagań e-sportowych Intel Extreme Masters. Spośród setek innych wydarzeń wymienić można także choćby Europejski Kongres Gospodarczy i Międzynarodową Wystawę Psów Rasowych.
Zielone Katowice
Choć Katowice są od zarania swego istnienia miastem przemysłowym, mają też miejsca, w których można odpocząć wśród zieleni. Nie brak w nim parków i zbiorników wodnych, nad którymi można zrobić piknik, pojeździć na rowerze lub posłuchać muzyki na festiwalu.
Park Kościuszki w Katowicach
Katowicki park o powierzchni 72 ha rozciąga się między ulicami Górnośląską, Mikołowską, Kościuszki, Brynowską i Różyckiego. Jego historia sięga końca XIX wieku, gdy znajdujący się tu zagajnik zaczęto porządkować. Pierwotnie nazywał się Süd Park (pol. Park Południowy). Obecną nazwę otrzymał w 1925 roku.
Na terenie parku znajdowała się niegdyś Wieża Bismarcka, rozebrana w 1934 roku. Inną nieistniejącą już atrakcją był XVII-wieczny spichlerz z Gołkowic, który spłonął w latach 70. Obecnie wartymi zainteresowania budowlami są drewniany kościół pw. św. Michała Archanioła i wieża spadochronowa.
Wieża spadochronowa
Znajdująca się w Parku Kościuszki wieża spadochronowa to obiekt, z którym związana jest tragiczna historia. Zbudowany został pod koniec lat 30. XX wieku dla lotników. Mierząca wówczas 50 m wieża spadochronowa była punktem oporu Polaków podczas wkraczania wojski niemieckich do Katowic we wrześniu 1939 roku.
Po zajęciu miasta przez Wehrmacht wieża została zburzona. Obrosła bowiem legendą, zgodnie z którą polscy harcerze właśnie na niej stawili opór armii niemieckiej. Po II wojnie światowej wieżę odbudowano. Mierząca 35 m konstrukcja krótko służyła jako miejsce ćwiczeń spadochroniarzy. Pozostała jednak na swoim pierwotnym miejscu jako symbol oporu mieszkańców Katowic przed najeźdźcą.
Czy historia bohaterskiej obrony harcerzy jest prawdziwa? Nie do końca. Odkryte na początku XXI wieku dokumenty Wehrmachtu potwierdzają, że wieża spadochronowa została wykorzystana przez Polaków jako punkt obrony. Nie wiadomo jednak, czy 3 lub 4 września 1939 roku osoby znajdujące się na niej były harcerzami i jakie straty zadali niemieckiemu wojsku.
Dolina Trzech Stawów
Katowicka Dolina Trzech Stawów to przykład perfekcyjnego zagospodarowania terenów poprzemysłowych. Dawne wyrobiska górnicze zostały zalane wodą, a teren wokół nich obsadzono drzewami. Znajdująca się koło lotniska Muchowiec Dolina Trzech Stawów ma 65 ha i w rzeczywistości składa się z większej liczby akwenów. Za centrum parku uchodzą jednak właśnie trzy – Łąka, Kajakowy i Ozdobny.
W miejscu tym nie brak ścieżek rowerowych i rolkowych. Można tu także łowić ryby lub wypocząć na trawiastej plaży. Inną wartą uwagi atrakcją jest pływanie kajakiem. W Dolinie Trzech Stawów odbywają się również festiwale. Wielbiciele muzyki elektronicznej mogą wybrać się na Soundtropolis, a alternatywnej na OFF Festival.
Świątynie w Katowicach
Znajdujące się na terenie Katowic kościoły znacznie różnią się od siebie stylem i wielkością. Wśród budowli sakralnych znaleźć można m.in. klasycystyczną archikatedrę i budynek znacznie starszy od samego miasta Katowice.
Archikatedra Chrystusa Króla
Znajdująca się przy ul. Plebiscytowej 49A archikatedra katowicka to dość rzadki w Polsce przykład świątyni wybudowanej w stylu neoklasycznym. Początki jej budowy sięgają roku 1927 i była budowana przez kolejne 40 lat. Na przeszkodzie w jej szybszym ukończeniu stanął najpierw światowy kryzys finansowy z początku lat 30., następnie II wojna światowa, a później utrudnienia tworzone przez władze PRL.
Monumentalna budowla mierzy 101 m długości i 50 m szerokości. Jej wysokość to 64 m. Zgodnie z pierwotnymi założeniami miała być o 38 m wyższa, jednak władze Polski Ludowej nie chciały, by świątynia ta zdominowała pejzaż miasta. W archikatedrze Chrystusa Króla w Katowicach modlił się m.in. papież Jan Paweł II podczas swojej pielgrzymki do Polski w 1983 roku.
Kościół Mariacki
Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Katowicach na pl. ks. Szramka 1, zwany potocznie Mariackim to świątynia z XIX wieku wybudowana w stylu neogotyckim. Gwałtowny rozwój śląskiej wsi, a potem miasta powiększył w drugiej połowie XIX wieku liczbę katolików. Stworzyło to potrzebę budowy dla nich kościoła większego niż pierwotnie planowana mała parafia.
Otrzymana od ówczesnych pruskich władz zgoda na budowę kościoła umożliwiła biskupowi diecezji wrocławskiej Heinrichowi Försterowi zlecenie projektu budowy. Choć Katowice były wówczas wsią, zdecydowano się od razu na budowę dużego obiektu, przewidując, że w przyszłości ilość wiernych w rozwijającym się ośrodku znacznie wzrośnie.
Uroczy drewniany kościółek św. Michała Archanioła
We wspomnianym już Parku Kościuszki znajduje się kościół, który powstał, nim Katowice stały się miastem. Przez ponad 400 lat stał we wsi Syrynia koło Wodzisławia Śląskiego. Do Katowic przeniesiono go w 1938 roku. Miał być początkowo jednym z kilku obiektów niezrealizowanego planu stworzenia skansenu zabytków śląskich.
Świątynia ta jest drewnianą budowlą przykrytą stromymi dachami. W jego wnętrzu znajdują się cenne zabytki wykonane między XV a XVII wiekiem – kropielnica, rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem i drewniana skrzynia. Obok kościoła stoi też kilkusetletnia dzwonnica.
Co warto wiedzieć o śląskim mieście?
Katowice są miastem, w którym urodziło się wielu sławnych Polaków, wśród których można wymienić choćby piosenkarza Krzysztofa Krawczyka, dziennikarza Kamila Durczoka i himalaistę Jerzego Kukuczkę. To także miasto pełne niezwykłych pozostałości architektury PRL, wśród których najbardziej wyróżniają się Superjednostka przy ul. Korfantego 16 – 32 i Kukurydze na Osiedlu Tysiąclecia. Interesujące jest także pochodzenie nazwy miasta i jej tymczasowa zmiana.
Ciekawostki dotyczące nazwy Katowic
Pochodzenie nazwy miasta nie jest pewne. Wzmiankowana po raz pierwszy pod koniec XVI wieku osada nosi to miano prawdopodobnie od słów kat lub kąt. W tym pierwszym przypadku nie chodzi jednak o zawód kata, a lokalne określenie kowala. Mieszkający w osadzie ludzie zbiorczo byli określani jako katowicy, czyli właśnie kowale.
Według drugiej z hipotez Katowice to miejsce położone w kącie, czyli daleko od innych osad, na uboczu. Nazwa ta pozostała w użyciu także w czasach, gdy miasto należało do Królestwa Prus. Jedyną zmianą było dostosowanie pisowni i wymowy do reguł języka niemieckiego i uformowanie nazwy Kattowitz.
Śląskie miasto nie zawsze jednak nazywało się Katowice. Ciekawostki związane z nazwą miasta mają bowiem także swoją ciemną stronę. Po śmierci Józefa Stalina 5 marca 1953 roku ówczesne władze PRL postanowiły nazwać śląskie miasto jego nazwiskiem. Do zmiany nazwy na Stalinogród doszło już cztery dni później. Powrót do oryginalnej nazwy stał się możliwy dopiero podczas destalinizacji ustroju państwa. Miasto to na powrót stało się Katowicami 20 grudnia 1956 roku.
Katowice udowadniają, że przemysłowe miasto nie musi być szare, bure i nudne. Różnorodne atrakcje, zielone tereny, muzea, galerie i wyjątkowe skarby architektury to najlepsze powody, by odwiedzić stolicę Górnego Śląska. Katowice pokazują też, że górnicze dziedzictwo można udanie wpleść we współczesną miejską tkankę, czyniąc to miasto jednym z najciekawszych punktów turystycznych na mapie Polski.
