Twierdza Srebrna Góra jest jednym z najciekawszych zabytków militarnych w zachodniej Polsce. Choć jej potężne mury zbudowano, by uczynić ją niedostępną, dziś otwiera swe podwoje dla każdego, kto chce ją zwiedzić. Zapraszamy do największej fortecy górskiej w Europie.
Twierdza Srebrna Góra – historia
Spis treści
Leżąca w województwie dolnośląskim, 15 km od Ząbkowic Śląskich i 47 km od Wałbrzycha, Srebrna Góra to miejscowość, której historia sięga czasów średniowiecza. Jej dzieje ukształtowały znajdujące się w okolicach bogactwa naturalne oraz położenie na styku trzech granic – polskiej, czeskiej i państw niemieckich.
Górniczą osadę założono w tym miejscu w XIV wieku. Powstała ze względu na znajdujące się w jej regionie złoża srebra. Największy rozkwit przeżyła w epoce renesansu. Rządzący tym terenem Piastowie dbali o rozwój tutejszych kopalń. Do Srebrnej Góry przyjeżdżało za pracą coraz więcej ludzi. Niewielka wieś rozrosła się na tyle, że 25 czerwca 1536 roku uzyskała prawa miejskie. Utrzymała je przez kolejne cztery stulecia. Zakończenie II wojny światowej i związane z nią wyludnienie, a następnie wymiana ludności doprowadziły do przywrócenia Srebrnej Górze statusu wsi.
Nim jednak do tego doszło, zaprzestano wydobywania srebra. Eksploatacja kopalń przestała być opłacalna już w XVII wieku. Zaniechano jej po wojnie trzydziestoletniej (1618-1648). Mimo podejmowanych kilkukrotnie prób reaktywacji nie udało się przywrócić opłacalności tutejszemu górnictwu.
W 1740 roku rozpoczęła się I wojna śląska. Ziemie te należały wówczas do państwa austriackich Habsburgów. Na skutek ich porażki, w 1742 roku Śląsk dostał się pod panowanie Królestwa Prus. Utrata bogatego terytorium wiązała się z ryzykiem próby odbicia tego regionu przez Austrię. Pruski król Fryderyk II Wielki wiedział, że znajdującą się nieopodal Srebrnej Góry przełęcz należy zabezpieczyć. Zdecydował się zorganizować budowę twierdzy.
Projekt warowni wykonał Ludwig Wilhelm Regler. Wielki orędownik jej powstania, król Fryderyk, osobiście wnosił poprawki do projektu architekta. Prace budowlane trwały w latach 1765-1777. Ogromne koszta budowy największej i najnowocześniejszej twierdzy w Europie wymagały ustanowienia dodatkowego podatku. Zależnie od tego, czy było się stroną płacącą, czy pobierającą podatek określano go inaczej. Mieszkańcy Śląska nazywali go dopustem srebrnogórskim, poborcy ofiarą od Ślązaków. W ten sposób zgromadzono 70 000 talarów. Całkowity koszt budowy fortyfikacji to niecały 1 700 000 talarów.
Czy twierdza Srebrna Góra spełniła swoje zadanie? Trudno powiedzieć. Austriacki odwet nigdy nie nastąpił; agresorem w dwóch kolejnych wojnach śląskich były Prusy. Chrzest bojowy, a zarazem jedyny sprawdzian walorów obronnych twierdzy miał miejsce w 1807 roku podczas wojny Prus z napoleońską Francją. Załodze fortecy udawało się bronić. Ostatecznie pomagające Francuzom wojska Bawarii i Wirtembergii odstąpiły od oblężenia ze względu na podpisanie traktatu pokojowego w Tylży.
W kolejnych latach twierdza Srebrna Góra była wykorzystywana również jako więzienie. Rozwój broni w XIX wieku sprawił, że budowla przestała spełniać swoje obronne funkcje. W 1860 roku zdecydowano o jej likwidacji. Ostatni żołnierze opuścili warownię siedem lat później.
Nim odkryto jej walory turystyczne, przez następne lata używano jej w charakterze celu dla artylerzystów. Pod koniec XIX wieku władze zjednoczonego już Cesarstwa Niemieckiego rozkazały zaprzestać niszczenia budowli i uczynić z niej atrakcję dla podróżnych. Z krótką przerwą na okres nazistowski, Srebrna Góra pełni rolę atrakcji turystycznej.
Atrakcje
W Srebrnej Górze na turystów czeka szereg atrakcji. Twierdzę można zwiedzać w dzień i w nocy. W okolicy znajdzie się też coś dla miłośników turystyki rowerowej.
Fort Spitzberg-Ostróg
Bastion ten zbudowano w latach 1769-1772. Znajduje się na szczycie góry Ostróg (627 m n.p.m.) i jest jedynym elementem twierdzy mieszczącym się w Górach Bardzkich. Jego zadaniem była ochrona południowej flanki twierdzy i Przełęczy Srebrnej.
Po forcie oprowadza przewodnik. Zwiedzanie odbywa się w formie luźnej musztry. Można tam zobaczyć studnię o głębokości 84 m i rekonstrukcję kuchni z 1913 roku stworzoną dla dawnych turystów. Przewodnik opowiada również XX-wieczną historię fortu. Był on bowiem wykorzystywany jako ośrodek szkoleniowy Hitlerjugend oraz obóz jeniecki dla polskich oficerów w czasie II wojny światowej.
Fort Donjon
Serce twierdzy, jakim jest fort Donjon, uświadamia, jak potężna jest to budowla i dlaczego twierdza srebrnogórska nie została zdobyta przez wojska koalicji napoleońskiej.
Na fort składają się cztery wieże o średnicy 60 m. Grubość każdej z ich ścian to 12 m. Mury bastionu pną się 30 m w górę. Mimo takich rozmiarów, by dodatkowo utrudnić szturm na twierdzę, przed murami wykopano też fosę o głębokości 29 m. Na trzech piętrach fortu Donjon jest 151 pomieszczeń, w których było miejsce na studnie, browar, piekarnie, magazyny, więzienie i izby dla 3400 żołnierzy. Tak zaopatrzeni mogli odpierać oblężenie nawet przez pięć miesięcy.
Po forcie Donjon także oprowadza przewodnik, tym razem przebrany w mundur z czasów napoleońskich. Bastion można oglądać również samodzielnie. Wtedy jednak nie zobaczymy tych miejsc, do których udać można się tylko z przewodnikiem. Na koniec zwiedzania przewodnik oddaje strzał z karabinu z epoki.
Nocne zwiedzanie
Srebrna twierdza odkrywa swoje drugie oblicze, gdy zapada zmrok. Ciemne nawet za dnia kazamaty fortecy stają się wówczas jeszcze bardziej klimatyczne. Pozwala to poczuć się jak stacjonujący niegdyś w niej dzień i noc żołnierze.
Nocne zwiedzanie twierdzy Srebrna Góra możliwe jest jedynie z przewodnikiem. Przebrani w pruskie mundury pracownicy muzeum oprowadzają po zakamarkach fortecy i prezentują działanie broni. Dzięki temu turyści mają możliwość zobaczenia, jak ładuje się karabin czarnoprochowy i jak się z niego strzela.
Zwiedzać twierdzę w nocy mogą jedynie osoby dorosłe. Wcześniej należy zrobić rezerwację, dzwoniąc pod numer 74 818 00 99 lub 74 660 46 16. Można także wysłać e-mail na adres biuro@forty.pl. Bilet jest do odbioru w kasie pół godziny przed rozpoczęciem zwiedzania. Wycieczka trwa dwie godziny.
Trasy rowerowe
Górski rejon sprzyja powstawaniu tras rowerowych. Nie są to jednak płaskie ścieżki przeznaczone do spokojnej, rekreacyjnej jazdy. Srebrna Góra jest dobrym miejscem dla miłośników jazdy wyczynowej w trudnym terenie. Są one częścią Strefy MTB Sudety, na którą składa się 497 km tras.
W okolicach Srebrnej Góry można jeździć po czterech trasach. Trzy z nich to szlaki czarne o oznaczeniach A, B i C. Poziom trudności szlaku zależy od tego oznaczenia. Najłatwiejsza jest droga A, najtrudniejsza – C.
Czwartą jest trasa czerwona. Jest ona najprostsza ze wszystkich. Ze względu na to, że powstała później, nie dostała literowego oznaczenia odpowiadającego jej poziomowi trudności.
Na każdej z dróg spotkać możemy się ze stromymi podjazdami, gwałtownymi zjazdami, hopkami i muldami (zagłębieniami) i wijącymi się w obie strony zakrętami. Trasy są dobrze oznaczone, dzięki czemu w lesie trudno się zgubić. Osoby, które nie chcą wjeżdżać pod górę, a tylko z niej zjechać mogą skorzystać z samochodu, który wwiezie rowery na szczyt. Istnieje możliwość wypożyczenia rowerów.
Jak dojechać do srebrnogórskiej twierdzy?
Choć jeszcze w latach 30. XX wieku do Srebrnej Góry dojeżdżał pociąg, to dziś dotrzeć do niej można tylko samochodem lub autobusem. Wieś i twierdza leżą w połowie drogi między Ząbkowicami Śląskimi i Nową Rudą, blisko granicy z Czechami.
Jadąc autem z Wrocławia, należy kierować się na południe na drogę S8. Na wysokości Ząbkowic Śląskich trzeba skręcić na zachód i jechać dalej drogą wojewódzką 385 w stronę Nowej Rudy. Do Ząbkowic można dojechać również trasą 382 ze Strzegomia przez Świdnicę i Dzierżoniów lub 381 z Wałbrzycha kierując się następnie na wschód od Nowej Rudy.
Najbliższe parkingi koło twierdzy znajdują się w okolicach ulic Górne Miasto i Wąskiej. Dojście z nich do twierdzy zajmuje 10-15 minut. Są to parkingi płatne.
Autobusy do Srebrnej Góry odjeżdżają z dworca PKS we Wrocławiu. Połączenia realizuje spółka Polbus PKS.
Srebrna Góra – noclegi
Ze względu na to, że twierdza jest znaną atrakcją turystyczną, w Srebrnej Górze jest dużo miejsc noclegowych. Wśród nich są hotele, domy wypoczynkowe, prywatne kwatery i gospodarstwa agroturystyczne.
Twierdza w Srebrnej Górze to pozostałość po czasach, gdy oblężenia były jednym z kluczowych elementów sztuki wojennej. Przetrwała ona zawieruchę dziejów, umożliwiając nam podziwianie dokonań dawnych budowniczych, którzy zostawili po sobie monumentalny pomnik swojego kunsztu.
